آرتروز (Osteoarthritis) که به اختصار OA نیز شناخته میشود، رایج‌ترین بیماری مفصلی است. این بیماری موجب التهاب و از بین رفتن تدریجی غضروفی میشود که میان مفاصل قرار دارد، و به دنبال آن فرد درد و مشکل در حرکت را تجربه می‌کند. مفصل به محلی گفته میشود که دو استخوان به یکدیگر متصل می‌شوند و با لایه‌ای محافظ به نام غضروف پوشیده شده‌اند. در بیماری آرتروز، این غضروف تخریب شده و به‌تبع آن استخوان‌ها هنگام حرکت به هم ساییده می‌شوند. آرتروز معمولاً در افراد مسن مشاهده میشود، اما در افراد بزرگسال از هر سنی نیز ممکن است بروز کند.
آرتروز چیست؟
آرتروز یا آرتریت به معنای التهاب مفصل است. این واژه برای اشاره به حدود ۲۰۰ بیماری مختلف به‌کار می‌رود که مفاصل، بافت‌های اطراف مفصل و سایر بافت‌های همبند و اسکلتی عضلانی را درگیر می‌کنند.
بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، ۵۴.۴ میلیون بزرگسال در ایالات متحده به انواع آرتروز و بیماری‌های ستون فقرات مبتلا هستند. از این تعداد، ۲۳.۷ میلیون نفر با محدودیت‌های فعالیتی مواجه‌اند. آرتروز در افراد ۶۵ ساله یا مسن‌تر بیشتر شایع است، اما میتواند در افراد از تمام سنین، از جمله کودکان، نیز تاثیرگذار باشد.
علائم بیماری آرتروز کدام است؟
در مراحل اولیه، ممکن است هیچ نشانه‌ای در فرد مبتلا مشاهده نشود و علائم به تدریج شروع به بروز کرده و معمولاً از یک یا چند مفصل آغاز می‌شوند. اصلی‌ترین علامت ابتلا به OA درد و سفتی مفاصل است. اگر در نواحی مختلف مفاصل مانند زانو، مچ پا، مچ دست و غیره دردی احساس می‌کنید که حرکت را برایتان دشوار و آزاردهنده کرده است، لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنید. علاوه بر مراجعه حضوری، میتوانید از طریق پذیرش ۲۴ به صورت آنلاین نیز با متخصصین مشورت نمایید. سایر علائم آرتروز شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد و خشکی مفصل که پس از مدت‌ها بی‌حرکتی تشدید میشود.
- تورم در نواحی آسیب‌دیده و درگیر با OA
- مشکل در حرکت دادن مفصل
- احساس گرما و حساسیت در مفاصل
- کاهش حجم عضله
- صدای ترک‌خوردگی یا تق‌تق در مفصل
علل ابتلا به بیماری آرتروز
علت دقیق بیماری آرتروز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد زمانی که بدن نتواند بافت مفصلی را به شیوه معمول خود ترمیم کند، OA بروز می‌کند. این بیماری اغلب افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است در هر سنی دیده شود. در واقع، آرتروز نتیجه آسیب‌های مفصلی است که با گذر زمان تجمع یافته و شدت می‌یابد.
دلایل ژنتیکی: برخی ویژگی‌های ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند و در صورتی که آرتروز از جنبه ژنتیکی باشد، ممکن است حتی در سن ۲۰ سالگی آغاز شود. بنابراین، سابقه خانوادگی یکی از عواملی است که میتواند نشان‌دهنده ابتلا به آرتروز باشد.
ضربه و استفاده بیش‌ازحد: آسیب‌های فیزیکی، جراحی یا فشار بیش‌ازحد به مفاصل میتواند توانایی بدن در ترمیم طبیعی مفاصل را کاهش داده و در نتیجه به بروز آرتروز منجر شود. لازم به ذکر است که ممکن است مدت‌ها طول بکشد تا علائم OA پس از شروع آن ظاهر شوند. در این صورت، مشاوره با یک دکتر روماتولوژی و همچنین استفاده از پذیرش ۲۴ برای مشاوره آنلاین با متخصصین توصیه میشود. استفاده بیش‌ازحد از مفاصل به ویژه در مشاغل یا ورزش‌هایی که حرکات تکراری دارند، میتواند از عوامل تشدیدکننده باشد.
چاقی: چاقی و وضعیت نامناسب بدن از دیگر عواملی هستند که می‌توانند باعث بروز آرتروز شوند یا روند پیشرفت آن را تشدید کنند.
مقاله پیشنهادی: پوکی استخوان چیست؟ علائم و راهکارهای درمان آن
انواع آرتروز در بدن
به‌طور کلی، انواع آرتروز به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند.
آرتروز اولیه
این نوع از استئوآرتریت شایع‌ترین شکل آن است که معمولاً به دلیل ساییدگی و پارگی تدریجی مفصل در طول زمان رخ می‌دهد. بنابراین، آرتروز اولیه اغلب با بالا رفتن سن همراه است و افزایش سن به عنوان مهم‌ترین عامل و خطر برای بروز آن شناخته میشود. به‌طور کلی، هرچه استفاده از مفاصل بیشتر باشد، درد و مشکلات بیشتری به همراه خواهد داشت. به همین دلیل، پاسخ به سؤال “چطور بفهمیم آرتروز داریم؟” در این نوع بیماری، ظهور درد با افزایش سن است. افراد معمولاً از سنین ۵۵ یا ۶۰ سالگی به این نوع آرتروز مبتلا می‌شوند و در برخی مفاصل ممکن است مشکل ایجاد شود.
آرتروز ثانویه
این نوع آرتروز به‌دلیل تغییرات شرایط محیطی غضروف به وجود می‌آید. این تغییرات میتواند ناشی از ضربه شدید، ناهنجاری‌های مادرزادی مفصل، اختلالات متابولیکی، عفونت‌ها، بیماری‌ها و مشکلاتی باشد که ساختار و عملکرد طبیعی غضروف را تحت تأثیر قرار می‌دهند. آرتروز ثانویه ممکن است در افراد نسبتاً جوان (۴۵ یا ۵۰ ساله) مشاهده شود.
آرتروز دست
آرتروز میتواند یک یا چند ناحیه از دست را درگیر کند، که معمولاً این نواحی شامل نوک انگشتان، بند میانی هر انگشت، مفصل اتصال انگشت شست به دست و مچ دست میشود. علائم این نوع آرتروز شامل سفت شدن مفصل، درد، تورم، سرخی، ضعف، مشکل در حرکت دادن انگشتان و کاهش دامنه حرکتی است. در برخی موارد، هنگام حرکت دادن مفاصل صدای خش‌خش یا تق‌تق شنیده میشود و ممکن است نگه‌داشتن اشیا نیز دشوار شود. زنان بیشتر از مردان به آرتروز دست مبتلا می‌شوند و معمولاً در سنین پایین‌تر به آن دچار می‌شوند. این نوع آرتروز در میان خانم‌ها شایع‌تر است.
آرتروز زانو
این نوع آرتروز میتواند در یک یا هر دو زانوها رخ دهد. عواملی چون سن، ژنتیک و آسیب‌های فیزیکی می‌توانند در ایجاد این نوع آرتروز تأثیرگذار باشند. ورزشکارانی که حرکات تکراری و گسترده‌ای مانند دویدن یا تنیس انجام می‌دهند، ممکن است در معرض ابتلا به آرتروز زانو قرار گیرند. افرادی که تنها یک نوع فعالیت بدنی دارند و بعضی ماهیچه‌ها درگیر استفاده بیش‌ازحد می‌شوند، مفصل زانو را ضعیف کرده و باعث بی‌ثباتی آن می‌گردند. آرتروز زانو در پنج مرحله تقسیم‌بندی میشود که مرحله اول به زانوهای سالم و مرحله پنجم به شدیدترین حالت اختصاص دارد. برای درمان جراحات شدید، مشاوره با دکتر فلوشیپ جراحی زانو پیشنهاد میشود. از علائم آرتروز زانو می‌توان به درد بعد از پیادهروی یا دویدن طولانی، سفت شدن مفصل پس از مدت‌ها بی‌حرکت بودن، و حساسیت در هنگام خم شدن یا زانو زدن اشاره کرد.
آرتروز گردنی
این نوع آرتروز بیشتر به‌عنوان بیماری وابسته به سن شناخته میشود و بیش از ۸۵ درصد از افراد مبتلا بالای ۶۵ سال سن دارند. این بیماری در مردان و زنان مشاهده میشود. مفاصل گردن که به حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات کمک می‌کنند، با تحلیل رفتن غضروف‌های اطراف دچار آرتروز می‌شوند. این نوع آرتروز ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد، اما در صورت بروز علائم، میتواند شامل درد در شانه، بازو یا انگشتان، ضعف عضلانی، سفتی و خشکی گردن، سردرد در قسمت پشت سر، سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در بازوها و پاها باشد. در موارد نادر، ممکن است علائم جدی‌تری مانند از دست دادن کنترل ادرار و روده یا از دست دادن تعادل نیز به وجود آید.
نحوه تشخیص آرتروز
هنگام تشخیص آرتریت، پزشک معمولاً یک معاینه فیزیکی جامع از بدن شما انجام می‌دهد که شامل بررسی ستون فقرات، مفاصل، پوست و چشم‌ها میشود. ممکن است برای شناسایی نشانه‌های التهاب، آزمایش خون نیز تجویز شود. در صورتی که احتمال عفونت یا نقرس مطرح باشد، پزشک ممکن است مایع مفصلی را با استفاده از سوزن کشیده و محتویات آن را برای تحلیل بررسی کند. همچنین، ممکن است پزشک شما یکی از آزمایش‌های تصویربرداری زیر را پیشنهاد دهد:
رادیوگرافی (اشعه ایکس) این روش از دوز کم تابش برای گرفتن تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کند. اشعه ایکس به‌ویژه برای مشاهده وضعیت استخوان‌ها و نحوه تعامل آنها در مفاصل مفید است. از این تکنیک برای ارزیابی میزان غضروف در انتهای استخوان‌ها، شناسایی تغییرات شکل استخوان‌ها و آسیب‌های ناشی از آرتریت استفاده میشود.
توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) سی تی اسکن از تکنولوژی پیشرفته اشعه ایکس و کامپیوترهای پیچیده برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می‌کند. برای افراد مبتلا به آرتریت، سی تی اسکن به ویژه برای بررسی مفاصلی که دسترسی به آنها با اشعه ایکس عادی دشوار است، مانند ستون فقرات یا لگن، کاربرد دارد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) MRI از میدان مغناطیسی قوی، پالس‌های رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصاویری دقیق از بدن بهره می‌برد. مزیت MRI این است که علاوه بر استخوان‌ها، بافت‌های نرم اطراف مانند غضروف، رباط‌ها و پوشش داخلی مفاصل را نیز نشان می‌دهد. این روش به‌ویژه برای تشخیص ناهنجاری‌های بافت نرم مفاصل (که در اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند) مفید است و میتواند به ارزیابی اثربخشی درمان و شناسایی عوارض بیماری کمک کند.
سونوگرافی اسکلتی عضلانی سونوگرافی از یک پروب کوچک و ژل ویژه برای ایجاد تصاویری از بدن با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا بهره می‌برد. این روش قادر است تصاویری دقیق از مفاصل و بافت‌های نرم اطراف آنها، به ویژه نواحی نزدیک به سطح پوست، فراهم کند.
پیشگیری از آرتروز
برخی عوامل مانند ژنتیک، سن و جنسیت ممکن است خارج از کنترل شما باشند و بر احتمال ابتلا به آرتروز تأثیر بگذارند. با این حال، عوامل دیگری وجود دارند که می‌توان آنها را مدیریت و کنترل کرد تا خطر ابتلا به این بیماری کاهش یابد. حال که پاسخ سوال “چطور بفهمیم آرتروز داریم” را دریافت کرده‌اید، توجه به نکات زیر میتواند در کنترل خطر ابتلا به آرتروز مفید باشد:
- مراقبت از بدن: اگر ورزشکار هستید یا فعالیت‌های بدنی سنگینی انجام می‌دهید، مراقبت از بدن شما بسیار اهمیت دارد. از کفش‌های مناسب استفاده کنید که فشار کمتری به زانوها وارد کنند و ورزش‌ها را به‌گونه‌ای انجام دهید که همه عضلات شما فعال شوند.
- کنترل وزن: وزن بدن خود را متناسب با قد، سن و جنسیت حفظ کنید.
- تغذیه سالم: انتخاب رژیم غذایی متعادل و سالم میتواند تأثیر زیادی در سلامتی شما داشته باشد. توصیه میشود مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
- استراحت و خواب کافی: به بدن خود زمان کافی برای استراحت و خواب بدهید تا بتواند به بهترین نحو بهبود یابد.
- مدیریت قند خون: اگر مبتلا به دیابت هستید، تنظیم و کنترل سطح قند خون میتواند خطر ابتلا به آرتروز را کاهش دهد.
روش درمان آرتروز
آرتریت قابل درمان نیست، اما یک برنامه درمانی کارآمد میتواند به شما کمک کند تا بیماری را مدیریت کنید. هدف‌های اصلی درمان آرتریت عبارتند از کاهش درد و علائم دیگر، کم کردن آسیب و بدشکلی مفاصل، کند کردن پیشرفت بیماری و حفظ عملکرد جسمانی.
آرتریت انواع مختلفی دارد و هر نوع نیاز به درمان خاص خود دارد. گزینه‌های درمانی برای آرتریت شامل دارو، تغییرات سبک زندگی، تزریق مفصل، جراحی و… می‌باشند. احتمالاً به ترکیبی از این درمانها نیاز خواهید داشت و ممکن است لازم باشد رژیم درمانی شما در طول زمان تغییر کند.
دارو درمانی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
داروهایی مانند (آسپرین)، (ایبوپروفن) و (ناپروکسن) می‌توانند در تسکین درد موثر باشند. در صورتی که مقدار زیادی از این داروها را مصرف می‌کنید یا برای مدت طولانی از آنها استفاده می‌کنید، باید با پزشک خود مشورت کنید و از عوارض جانبی آنها آگاه باشید. همچنین، مهم است که داروهایی را که مصرف می‌کنید بررسی کنید تا مطمئن شوید که حاوی همان ماده فعال (مثل استامینوفن یا ایبوپروفن) نیستند تا از مصرف بیش از حد آنها جلوگیری کنید.
حداکثر دوز روزانه بزرگسالان:
- استامینوفن: 3000 میلی‌گرم
- آسپرین: 4000 میلی‌گرم
- ایبوپروفن: 1200 میلی‌گرم
- ناپروکسن سدیم: 1500 میلی‌گرم
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی از جمله رایج‌ترین داروهای آرتریت هستند. این داروها با مسدود کردن آنزیم سیکلواکسیژناز (COX) که در فرایند التهابی نقش دارد، عمل می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها شامل سلکوکسیب (سلبرکس) و پیروکسیکام (فیلدن) هستند.
مسکن‌ها (داروهای ضد درد)
مسکن‌ها می‌توانند درد را کاهش دهند اما به تسکین التهاب کمک نمی‌کنند. استامینوفن معمول‌ترین مسکن مورد استفاده است. در صورت وجود درد شدید، ممکن است داروهای مسکن مخدر تجویز شوند که می‌توانند عوارضی مانند خواب‌آلودگی و تهوع ایجاد کنند.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها به سرعت التهاب را کاهش می‌دهند و معمولاً برای آرتریت‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید تجویز می‌شوند. مصرف این داروها در دوزهای بالا یا طولانی مدت میتواند باعث بروز عوارض جانبی جدی شود.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs)
DMARDها به توقف پیشرفت بیماری و آسیب مفاصل کمک می‌کنند. این داروها معمولاً هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد تا اثر خود را نشان دهند و برای درمان آرتریت روماتوئید و آرتریت پسوریاتیک استفاده می‌شوند.
جراحی
در صورت آسیب شدید مفاصل و تداخل آن با فعالیت‌های روزانه، ممکن است جراحی مفصل پیشنهاد شود. گزینه‌های جراحی شامل آرترودز (فیوژن)، آرتروسکوپی و تعویض مفصل هستند.
درمان‌های خانگی و سبک زندگی
ورزش منظم میتواند درد را کاهش داده و عملکرد جسمانی، قدرت عضلانی و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آرتریت را بهبود بخشد. یک رژیم غذایی متعادل و سالم نیز برای حفظ وزن مناسب و سلامت استخوان‌ها مهم است. همچنین، کاهش استرس میتواند به تسکین درد و سفتی مفاصل کمک کند.
طب مکمل و جایگزین
در صورت تمایل به استفاده از درمان‌های طبیعی، مهم است که قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید. برخی درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی، ماساژ درمانی، مدیتیشن و یوگا ممکن است در مدیریت درد و سفتی مفاصل موثر باشند.
در نهایت، روش‌های درمانی مختلف باید با نظر پزشک و بسته به شرایط خاص فرد انتخاب شوند تا بیشترین بهره‌برداری از درمانها حاصل شود.
