میگرن یک اختلال عصبی است که می‌تواند علائم مختلفی را به همراه داشته باشد. این بیماری معمولاً با سردردهای شدید و آزاردهنده شناخته میشود و ممکن است علائمی چون تهوع، استفراغ، اختلال در تکلم، بی‌حسی یا مورمور شدن و حساسیت به نور و صدا را ایجاد کند. میگرن بیشتر به صورت ارثی منتقل میشود و می‌تواند افراد در تمام سنین را تحت تاثیر قرار دهد.
تشخیص سردردهای میگرنی بر اساس تاریخچه بالینی، علائم گزارش‌شده و رد دیگر عوامل احتمالی صورت می‌گیرد. شایع‌ترین تقسیم‌بندی سردردهای میگرنی شامل سردردهای بدون پیش درآمد یا اورا (که قبلاً به عنوان میگرن معمولی شناخته می‌شد) و سردردهای با پیش درآمد یا اورا (که قبلاً به عنوان میگرن کلاسیک شناخته می‌شد) است.
علائم و نشانه های میگرن
علائم میگرن ممکن است یک یا دو روز پیش از شروع سردرد خود را نشان دهند. این مرحله به عنوان مرحله پیش‌نشانه شناخته میشود و علائم آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تمایل شدید به خوردن غذا
- احساس افسردگی
- خستگی یا کاهش انرژی
- خمیازه‌های مکرر
- فعالیت بیش از حد
- تحریک‌پذیری
- سفتی گردن
در میگرن همراه با اورا، این مرحله پس از پیش‌نشانه‌ها شروع میشود. در طول اورا، مشکلاتی در دید، ادراک، حرکت و گفتار ممکن است ایجاد شود. برخی از این مشکلات شامل موارد زیر است:
- اختلال در وضوح صحبت کردن
- احساس مورمور یا سوزش در صورت، بازوها یا پاها
- مشاهده اشکال، نورها یا لکه‌های روشن
- از دست دادن موقت دید
مرحله بعدی، فاز حمله است که به عنوان شدیدترین یا حادترین مرحله درد میگرن شناخته میشود. در برخی افراد، این مرحله می‌تواند همزمان با اورا یا در طول آن رخ دهد. علائم فاز حمله ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است. برخی علائم این مرحله شامل موارد زیر است:
- حساسیت شدید به نور و صدا
- تهوع
- سرگیجه یا احساس ضعف
- درد در یک طرف سر، ممکن است در سمت چپ، راست، جلو یا گیجگاه باشد
- سردرد ضربان‌دار و تپنده
- استفراغ
پس از فاز حمله، فرد معمولاً وارد فاز پس‌نشانه میشود. در این مرحله، تغییراتی در وضعیت روحی و عاطفی فرد به وجود میآید که ممکن است از احساس سرخوشی شدید تا خستگی و ضعف متفاوت باشد. همچنین ممکن است سردردی خفیف و مبهم همچنان ادامه یابد.
طول و شدت سردرد در این مراحل ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. گاهی اوقات ممکن است فرد از یک فاز به فاز دیگر منتقل شود و حمله میگرنی بدون سردرد رخ دهد.
مقاله پیشنهادی: قرص نیتروگلیسیرین چیست؟
میزان شدت سردرد میگرنی چقدر است؟
بیمارانی که از سردرد میگرنی شکایت دارند، معمولاً آن را به این صورت توصیف میکنند: دردهای میگرنی همراه با ضربان و احساس ذق ذق در شریان‌های دو طرف سر. این درد اغلب به صورت سوراخ‌کننده و گاهی کوبنده احساس میشود، به طوری که فرد در برابر آن احساس ناتوانی می‌کند. با این حال، سردردهای میگرنی می‌توانند به صورت خفیف نیز بروز کنند. شدت و طول مدت سردرد، که ممکن است گنگ یا شدید باشد، به عوامل ژنتیکی فرد بستگی دارد.
ممکن است درد در نواحی مختلف سر حرکت کند. معمولاً این بیماری بین چهار ساعت یا حتی بیشتر ادامه می‌یابد. اگر بیمار در برابر درمانهای خانگی و دارویی مقاوم باشد، احتمالاً دوره آن طولانی‌تر خواهد شد. همچنین، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد طول دوره میگرن می‌تواند از یک ساعت تا یک هفته نیز متغیر باشد.
میگرن و ارتباط آن با قلب و عروق
میگرن ارتباطات پیچیده‌ای با اختلالات مغزی-عروقی، بیماری‌های قلبی-عروقی و مشکلات قلبی دارد. یک فرضیه بیان می‌کند که شنت راست به چپ و ناهنجاری‌های ساختاری قلب ممکن است عامل بروز سردرد میگرنی یا تحریک آن باشند. از طرف دیگر، میگرن به‌عنوان یک عامل خطر برای سکته مغزی و بیماری‌های عروق کرونر شناخته میشود و افراد مبتلا به میگرن، احتمال بیشتری برای ابتلا به مشکلات قلبی دارند.
علاوه بر این، اگر دچار بیماری قلبی هستید، گزینه‌های درمان میگرن برای شما محدود است و باید از مصرف داروهای تریپتان خودداری کنید. علت این امر این است که تریپتان‌ها ممکن است قطر رگ‌های خونی را کاهش دهند و اگر این رگ‌ها به دلیل بیماری‌های قلبی تنگ شده باشند، خطر بروز حمله قلبی را افزایش می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند که 22 درصد از افراد مبتلا به بیماری قلبی از مصرف تریپتان منع شده‌اند، اما در برخی موارد، این دارو برای آنها تجویز شده است.
درمان میگرن در افراد مبتلا به بیماری قلبی-عروقی
متاسفانه، هر روشی که موجب کاهش عرض رگ‌های خونی شود (حتی به صورت موقت)، برای افرادی که دچار یا در معرض بیماری‌های قلبی-عروقی هستند، قابل استفاده نیست. در افرادی که در معرض خطر عواملی همچون فشار خون کنترل نشده، کلسترول بالا و دیگر عوامل خطرساز قرار دارند (مانند سیگار کشیدن، دیابت، چاقی و وراثت)، لازم است که این عوامل خطر برطرف شده و آزمایش‌های قلبی مانند تست ورزش یا تست استرس هسته‌ای انجام گیرد.
براساس برآوردها، تریپتان‌ها (مانند سوماتریپتان، ریزاتریپتان و دیگر داروهای این گروه) و همچنین DHE، می‌توانند تا 18 درصد باعث تنگی رگ‌های خونی قلب شوند. این تنگی برای فردی با عروق قلبی سالم ممکن است جزئی باشد، اما در افرادی که رسوبات کلسترول در عروق خود دارند، این میزان تنگی می‌تواند اهمیت زیادی پیدا کند. در حال حاضر، همه داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs) نظیر ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن، به دلیل ارتباط‌شان با افزایش خطر حمله قلبی، در لیست داروهای خطرناک قرار دارند. داروهای NSAID برای قلب، در مقادیر مختلف خطراتی به همراه دارند و ناپروکسن نسبت به دیگر داروهای NSAID خطر کمتری دارد. سایر داروهای NSAID به طور متغیر برای افرادی که به طور منظم آنها را مصرف میکنند، خطرساز هستند. معمولاً مصرف داروهای NSAID حداکثر 2 روز در هفته (نه بیشتر) در اکثر افرادی که تاکنون حمله قلبی نداشته‌اند، ایمن تلقی میشود.
داروهایی که می‌توانند در موارد حاد برای کاهش درد یا درمان سردرد میگرنی مفید باشند بدون اینکه موجب تنگی رگ‌های خونی شوند، شامل متوکلوپرامید، پروکلرپرازین، دیفن هیدرامین، باکلوفن، استامینوفن و گاباپنتین هستند. همچنین تزریق نقاط ماشه‌ای (نقاط دردناک) و بلوک‌های عصبی نیز ممکن است برای این منظور استفاده شوند. راهکارهای پیشگیرانه از میگرن در افراد مبتلا به بیماری‌های عروقی و میگرن اهمیت زیادی دارد، زیرا گزینه‌های درمانی برای آنها محدود است. داروهایی نظیر توپیرامات، ونلافاکسین و داروهای فشار خون مانند پروپرانولول و کاندسارتان و همچنین بوتولینیوم توکسین می‌توانند در کاهش شدت و دفعات حملات میگرنی مؤثر واقع شوند.
تهوع میگرنی چیست؟
بیش از نیمی از افرادی که دچار میگرن می‌شوند، تهوع را به عنوان یکی از علائم تجربه میکنند و بسیاری از آنها حتی دچار استفراغ نیز می‌شوند. این علائم ممکن است همزمان با سردرد آغاز شوند، اما معمولاً حدود یک ساعت پس از شروع سردرد ظاهر می‌شوند.
تهوع و استفراغ می‌توانند به اندازه خود سردرد آزاردهنده باشند. اگر تنها دچار تهوع شوید، ممکن است قادر به مصرف داروهای معمول میگرن خود باشید. اما در مقابل، استفراغ می‌تواند مانع از مصرف داروها یا نگه داشتن آنها در بدن تا زمان جذب شود. اگر مصرف داروهای میگرن به تعویق بیفتد، احتمالاً شدت حمله میگرنی شما افزایش خواهد یافت.
درمان میگرن
میگرن قابل درمان کامل نیست، اما پزشک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند به شما در مدیریت آن کمک کند تا دفعات بروز آن کاهش یابد و علائم آن در زمان حمله کمتر شود. درمان همچنین می‌تواند شدت این بیماری فعلی شما را کاهش دهد.
برنامه درمانی شما به موارد زیر بستگی خواهد داشت:
- سن شما
- تعداد دفعات وقوع میگرن
- نوع میگرن شما
- شدت میگرن، از نظر مدت زمان، شدت درد و تأثیر آن بر توانایی شما برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند کار یا مدرسه
- وجود علائمی مانند تهوع یا استفراغ همراه با دیگر نشانه‌ها
- سایر بیماری‌ها و داروهایی که ممکن است مصرف کنید
برنامه درمانی ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
- روش‌های خودمراقبتی خانگی برای این بیماری
- تغییرات در سبک زندگی، مانند مدیریت استرس و اجتناب از محرک‌های میگرن
- مسکن‌های OTC (بدون نسخه) یا داروهای میگرن مانند NSAIDها یا استامینوفن (تایلنول)
- داروهای تجویزی برای پیشگیری از میگرن و کاهش دفعات بروز آن که به صورت روزانه مصرف می‌شوند
- داروهای تجویزی برای جلوگیری از شدید شدن میگرن و تسکین علائم پس از شروع سردرد
- داروهای تجویزی برای کمک به بهبود تهوع یا استفراغ
- درمان هورمونی در صورتی که میگرن شما با چرخه قاعدگی مرتبط باشد
- مشاوره
- روش‌های درمانی جایگزین که می‌تواند شامل بیوفیدبک، مدیتیشن، فشار درمانی یا طب سوزنی باشد
شما می‌توانید چندین روش را در خانه برای کاهش درد میگرن امتحان کنید:
- استراحت در یک اتاق تاریک و بی‌صدا
- ماساژ دادن نواحی کف سر یا گیجگاه‌ها
- قرار دادن حوله‌ای سرد روی پیشانی یا پشت گردن
داروها نیز می‌توانند برای پیشگیری یا درمان میگرن در هنگام بروز آن مؤثر باشند. ممکن است با مصرف داروهای OTC تسکین پیدا کنید، اما اگر این داروها اثربخش نباشند، پزشک شما ممکن است داروهای دیگری را تجویز کند.
این انتخاب‌ها به شدت میگرن و سایر مشکلات سلامتی شما بستگی دارند. داروها می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند: داروهای پیشگیرانه و داروهای درمانی که در زمان وقوع حمله استفاده می‌شوند.
سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو
مصرف مکرر یا بیش از حد داروهای سردرد می‌تواند منجر به وضعیتی به نام سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو (که پیش‌تر به آن سردرد بازگشتی گفته می‌شد) شود. افراد مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
هنگامی که به دنبال راهکارهایی برای مدیریت سردردهای میگرنی هستید، بهتر است با پزشک مغز و اعصاب خود در مورد دفعات و مقدار مصرف دارو و همچنین جایگزین‌های ممکن مشورت کنید.
میگرن چگونه تشخیص داده میشود؟
تا به امروز، هیچ آزمایش خون یا ادراری برای تشخیص میگرن طراحی نشده است. تشخیص این بیماری از طریق معاینه بالینی و بررسی علائم بیمار صورت می‌گیرد. پزشک با ارزیابی نوع سردرد، زمان شروع، دفعات بروز و مدت زمان آن قادر به تشخیص این بیماری خواهد بود.
در زمان معاینه، پزشک با ارزیابی عملکرد بینایی، هماهنگی‌های عضلانی، رفلاکس‌های عضلانی و حواس پنج‌گانه، به بررسی تمامی علل احتمالی سردرد می‌پردازد. برخی از سردردها ممکن است ناشی از مشکلات زمینه‌ای مانند اختلالات عضلانی، مشکلات انکساری چشم یا تنش‌های عصبی باشند. برای تشخیص دقیق نوع سردرد، پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
آیا سردرد یک‌طرفه است یا در هر دو طرف سر احساس میشود؟
آیا درد سردرد مبهم است یا متمرکز و ضربان‌دار؟
آیا سردرد به حدی است که در انجام فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند؟
آیا سردرد با انجام فعالیت بدنی بدتر میشود؟
در برخی موارد، پزشک ممکن است انجام آزمایشات MRI یا سی‌تی‌اسکن را نیز توصیه کند.
چه چیزی باعث میگرن میشود؟
انجمن سردرد آمریکا استفاده از MTSDS برای درمان میگرن را تأیید نمی‌کند. این انجمن توصیه می‌کند هر فردی که قصد انجام این جراحی را دارد، باید ابتدا توسط یک متخصص سردرد ارزیابی شود تا از خطرات و عوارض آن آگاه گردد.
این نوع جراحی‌ها تا زمانی که تحقیقات بیشتری نشان دهد که به طور همیشگی و ایمن موثر هستند، به عنوان درمانی تجربی در نظر گرفته می‌شوند. با این حال، این جراحی‌ها ممکن است برای افرادی که از میگرن مزمن رنج می‌برند و به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند، مفید واقع شوند. بنابراین، آیا جراحی پلاستیک می‌تواند به عنوان راه حلی برای این مشکل شما باشد؟
چه عواملی میگرن را ایجاد میکنند؟ محققان هنوز نتواسته‌اند علت قطعی میگرن را شناسایی کنند، اما چندین عامل که می‌توانند به بروز این بیماری منجر شوند، شناسایی شده‌اند. یکی از این عوامل تغییرات شیمیایی در مغز است، مانند کاهش سطح سروتونین، که یک ماده شیمیایی مهم در مغز است.
دیگر عواملی که می‌توانند میگرن را تحریک کنند، عبارتند از:
- نورهای شدید
- تغییرات شدید دما یا وضعیت جوی
- کم‌آبی بدن
- تغییرات فشار جوی
- نوسانات هورمونی در زنان، مانند تغییرات استروژن و پروژسترون در طول قاعدگی، بارداری یا یائسگی
- استرس بیش از حد
- صداهای بلند
- فعالیت فیزیکی شدید
- پرهیز از وعده‌های غذایی خاص
- تغییرات در الگوی خواب
- مصرف داروهای خاص مانند ضدبارداری‌های خوراکی یا نیتروگلیسرین
- بوهای غیرمعمول
- برخی غذاها
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- مسافرت
اگر میگرن دارید، ممکن است پزشک شما از شما بخواهد که یک دفترچه برای ثبت سردردهای خود تهیه کنید. یادداشت کردن اینکه چه کارهایی انجام داده‌اید، چه غذاهایی خورده‌اید و چه داروهایی مصرف کرده‌اید، می‌تواند به شناسایی عوامل محرک میگرن کمک کند. همچنین سعی کنید سایر عواملی که ممکن است موجب بروز یا تشدید میگرن شوند را شناسایی کنید.
غذاهایی که میگرن را تحریک میکنند برخی غذاها یا مواد افزودنی ممکن است میگرن را تحریک کنند. این مواد شامل موارد زیر هستند:
- نوشیدنی‌های الکلی یا حاوی کافئین
- افزودنی‌های غذایی مانند نیترات‌ها (که در گوشت‌های فرآوری شده یافت میشود)، آسپارتام (قند مصنوعی) یا مونوسدیم گلوتامات (MSG)
- تیرامین، که به طور طبیعی در برخی غذاها وجود دارد و وقتی غذاها تخمیر شده یا مدت زمان طولانی نگهداری شوند، میزان آن افزایش می‌یابد. این شامل غذاهایی مانند پنیرهای پخته، کلم ترش و سس سویای کهنه است. با این حال، تحقیقات هنوز در حال بررسی دقیق‌تر نقش تیرامین در میگرن هستند. در برخی افراد، تیرامین ممکن است به جای اینکه محرک میگرن باشد، اثر محافظتی در برابر سردرد داشته باشد.
