بروز دانه‌های قرمز و خارش‌دار روی پوست معمولاً موجب نگرانی میشود، چراکه ممکن است نشانه‌ای از عفونت‌های ویروسی مختلفی مانند آبلهمرغان، سرخک و سرخجه باشد. در گذشته، سرخک جزو بیماری‌های خطرناکی محسوب می‌شد که میزان مرگ‌ومیر بالایی داشت، اما با ورود واکسن، شیوع آن به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است. با این وجود، از آنجایی که این ویروس همچنان قادر به آلوده‌سازی افراد است، شناخت علائم و راه‌های پیشگیری از آن اهمیت زیادی دارد.
بیماری سرخک چیست؟
سرخک یک بیماری ویروسی است که با تب و بثورات پوستی همراه بوده و در مراحل اولیه، سیستم تنفسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عفونت می‌تواند ظرف مدت کوتاهی به عوارض جدی و حتی مرگ منجر شود. سرخک از جمله بیماری‌های بسیار مسری محسوب میشود و ویروس آن هنگام صحبت کردن، سرفه یا عطسه فرد مبتلا در هوا منتشر شده و دیگران را آلوده میکند.
سرخک چه علائمی دارد؟
نشانه‌های سرخک معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تماس با ویروس نمایان میشوند. این علائم شامل موارد زیر میشود:
- تب
- سرفه‌ی خشک
- آبریزش بینی
- گلودرد
- التهاب و قرمزی چشم‌ها (ورم ملتحمه)
- لکههای سفید کوچک با مرکز مایل به آبی روی پس‌زمینه‌ای قرمز که در سطح داخلی گونه و داخل دهان ظاهر میشوند (لکههای کوپلیک)
- بثورات پوستی که از لکههای بزرگ و مسطح تشکیل شده و اغلب روی هم قرار می‌گیرند
این عفونت دارای مراحل مشخصی است که در بازه‌ی زمانی دو تا سه هفته پیش می‌روند.
دوره‌ی نهفتگی و عفونت: در ۱۰ تا ۱۴ روز ابتدایی پس از آلودگی، ویروس در بدن باقی می‌ماند اما هیچ علامتی بروز نمی‌دهد.
مرحله‌ی بروز علائم اولیه: این بیماری معمولاً با تب خفیف تا متوسط آغاز شده و همراه با سرفه‌ی مداوم، آبریزش بینی، التهاب چشم‌ها و گلودرد ظاهر میشود. این مرحله ممکن است دو تا سه روز ادامه داشته باشد.
مرحله‌ی حاد و بثورات پوستی: بثورات به‌صورت نقاط قرمز کوچکی نمایان میشوند که برخی از آنها کمی متورم هستند. این لکه‌ها و برآمدگی‌ها بسیار نزدیک به هم قرار گرفته و به پوست حالتی لکه‌دار می‌دهند. این بثورات ابتدا روی صورت نمایان شده و در چند روز آینده به بازوها و تنه گسترش پیدا می‌کنند. سپس روی ران، ساق پا و کف پا ظاهر میشوند. هم‌زمان، تب افزایش یافته و معمولاً به ۴۰ تا ۴۱ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. بثورات پوستی سرخک به‌آرامی فروکش کرده و ابتدا از صورت، سپس از سایر قسمت‌های بدن محو میشوند.
دوره‌ی سرایت: فرد مبتلا می‌تواند ویروس را در بازه‌ی حدود هشت روز به دیگران منتقل کند؛ از چهار روز پیش از بروز بثورات تا چهار روز پس از ظاهر شدن آنها، خطر انتقال بیماری وجود دارد.
علت بیماری سرخک
با استنشاق ذرات آلوده در هوا، تماس نزدیک با فرد مبتلا به سرخک یا لمس سطوح آلوده، ویروس عامل این بیماری می‌تواند وارد بدن شود. این ویروس از طریق دهان، بینی یا چشم نفوذ کرده و سپس احتمالاً به ریه‌ها منتقل میشود، جایی که سلول‌های ایمنی را مورد هدف قرار داده و آلوده میکند.
در ادامه، سلول‌های ایمنی آلوده به سمت غدد لنفاوی حرکت کرده و ویروس را به سایر سلول‌ها منتقل می‌کنند. این سلول‌های آلوده هنگام جابه‌جایی در بدن، ویروس را وارد جریان خون کرده و باعث انتشار آن میشوند.
با گردش خون در سراسر بدن، ویروس به اندام‌هایی مانند کبد، پوست، سیستم عصبی مرکزی و طحال انتقال یافته و علائم مختلفی را ایجاد میکند. برای مثال، در پوست، این ویروس با ایجاد التهاب در مویرگ‌ها، موجب بروز بثورات پوستی میشود.
باورهای نادرست درباره سرخک
۱. انتقال از طریق حشرات
برخی افراد تصور می‌کنند که سرخک از طریق حشرات منتقل میشود، اما تاکنون هیچ شواهد علمی این ادعا را تأیید نکرده است. این بیماری کاملاً انسانی بوده و تنها از فردی به فرد دیگر سرایت میکند.
۲. سرخک بعد از تزریق واکسن یک‌سالگی
یک تا دو هفته پس از دریافت واکسن سرخک در یک‌سالگی، ممکن است دانه‌های کوچکی روی پوست ظاهر شوند که شباهت زیادی به سرخک دارند. بااین‌حال، این وضعیت جای نگرانی ندارد، زیرا یکی از عوارض جانبی نادر واکسن محسوب شده و معمولاً بدون نیاز به درمان برطرف میشود.
مقاله پیشنهادی: رفلاکس معده کودکان چیست و راه درمان آن چگونه است؟
عوارض سرخک
عوارض ناشی از سرخک شامل موارد زیر میشود:
- عفونت گوش: یکی از رایج‌ترین پیامدهای سرخک، بروز عفونت باکتریایی در گوش است.
- برونشیت، التهاب حنجره یا خروسک: این بیماری می‌تواند باعث التهاب حنجره (جعبه صوتی) یا تورم در دیواره‌های داخلی لوله‌های برونشی که مجاری اصلی ریه را پوشش می‌دهند، شود.
- پنومونی: یکی از عوارض شایع سرخک، عفونت ریوی یا پنومونی است. در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این نوع پنومونی می‌تواند شدید و در برخی موارد مرگبار باشد.
- انسفالیت: حدود یک نفر از هر ۱۰۰۰ فرد مبتلا به سرخک ممکن است دچار التهاب مغزی (انسفالیت) شود.
- عوارض بارداری: در دوران بارداری، ابتلا به سرخک می‌تواند منجر به زایمان زودرس، کاهش وزن نوزاد هنگام تولد و حتی خطر مرگ مادر شود، بنابراین مراقبت‌های ویژه برای پیشگیری از این بیماری ضروری است.
تشخیص بیماری سرخک چیست
پزشک می‌تواند سرخک را بر اساس بثورات قرمز و لکههای کوپلیک تشخیص دهد. لکههای کوپلیک نوعی لکههای سفید کوچک هستند که ۱ تا ۲ روز پس از بروز علائم سرخک در پوشش داخلی گونه‌ها ظاهر میشوند. هنگام مراجعه به پزشک، ممکن است او سوالات زیر را از شما بپرسد:
- آیا در دوران کودکی یا بزرگسالی واکسن سرخک دریافت کرده‌اید؟
- آیا اخیراً به خارج از کشور سفر کرده‌اید؟
- آیا با فردی که دچار دانه‌های پوستی مشکوک یا تب بوده، تماس داشته‌اید؟
با این حال، به دلیل اینکه این بیماری ممکن است با سایر انواع دانه‌های پوستی اشتباه گرفته شود، پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص آزمایش خون تجویز کند. همچنین، ویروس سرخک می‌تواند از طریق نتایج سوآب گلو یا نمونه ادرار تأیید شود.
روش دران بیماری سرخک
هیچ درمان پزشکی خاصی برای سرخک وجود ندارد و لازم است اجازه دهید ویروس دوره خود را بگذراند. معمولاً پس از ۷ تا ۱۰ روز، علائم بهبود یافته و سلامتی شما باز می‌گردد. با این حال، برای تسکین علائم، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز یا قرار دادن حوله مرطوب روی رادیاتور برای مرطوب کردن هوا.
- در طول بیماری، مصرف مایعات زیاد برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
- در طول دوره بیماری، استراحت در خانه و اجتناب از انجام فعالیت‌های جسمی سنگین برای جلوگیری از خستگی و انتقال بیماری به دیگران.
- در صورتی که چشم‌هایتان نسبت به نور حساس شده‌اند، می‌توانید لامپ‌ها را خاموش کرده و در اتاق‌های کم‌نور استراحت کنید.
- پماد برای سرخک
اگر دچار خارش شدید پوست شده‌اید، پزشک ممکن است استفاده از محصولات ضد خارش موضعی را تجویز کند. برخی از گزینه‌ها عبارتند از:
- ژل پاین تارسول: این ژل را باید به آرامی روی پوست بمالید و پس از ۲ الی ۳ دقیقه بشویید.
- کرم موضعی اورکس: این کرم تنها زمانی قابل استفاده است که زخم‌ها یا دانه‌های پوستی باز نشده باشند.
- لوسیون کالامین: این محصول برای تسکین خارش پوست مفید است، اما چون خاصیت خشک‌کنندگی دارد، نباید روی پوست‌های خشک استفاده شود.
- دارو برای سرخک
برای مدیریت تب و درد، استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند مؤثر باشد. در کودکان خردسال، پزشک معمولاً داروهای دیگری را بسته به شرایط کودک تجویز میکند. در برخی موارد، پزشک برای افراد بالای ۱۶ سال ممکن است آسپرین تجویز کند. - درمان خانگی سرخک
اگرچه درمان سرخک نیاز به مشاوره پزشکی دارد، اما برخی روش‌های خانگی می‌توانند علائم را تسکین دهند. توجه داشته باشید که همیشه درمان خانگی را با مشورت پزشک پیگیری کنید:
- نوشیدن نوشیدنی گرم لیمو و عسل می‌تواند برای تسکین گلودرد مفید باشد.
- دم‌نوش‌های گیاهی مانند بابونه، شیرین‌بیان و زنجبیل می‌توانند به تسکین سرفه خشک، گلودرد و علائم تنفسی کمک کنند.
- برای گلودرد شدید، غرغره کردن آب‌نمک ۲ یا ۳ بار در روز مفید است.
- استفاده از ژل آلوئه‌ورا روی پوست می‌تواند خارش را کاهش دهد.
- پماد ساخته‌شده از برگ‌های ریحان یا نعنا می‌تواند خارش و دردهای پوستی را تسکین دهد.
