کیست تخمدان یا Ovarian Cysts یک بیماری شایع در زنان است که بسیاری از بانوان پس از شروع سیکل قاعدگی خود حداقل یک بار به آن دچار شده‌اند. این کیستها ممکن است باعث اختلال در قاعدگی یا رشد موهای زائد شوند. مشاهده این علائم نیازمند مراجعه فوری به متخصص زنان است.
متاسفانه، باورهای نادرست گذشته باعث شده که برخی از دختران به دلیل ناآگاهی از اهمیت کیست تخمدان، این موضوع را حتی با خانواده خود در میان نگذارند. در صورت عدم درمان به موقع، کیستها می‌توانند بزرگتر شوند و علاوه بر ایجاد درد، مشکلات جدی‌تری را به همراه داشته باشند.
تخمدان‌ها دو غده بیضی‌شکل در دو طرف رحم هستند که وظیفه ترشح هورمون‌های پروژسترون و استروژن و تولید تخمک را بر عهده دارند. وجود کیست در تخمدان یا داخل آن میتواند از آزادسازی ماهانه تخمک به رحم جلوگیری کند و موجب ناباروری یا عدم نظم در چرخه قاعدگی شود. به عبارت دیگر، کیست تخمدان یک کیسه غیرطبیعی پر از مایع است که در داخل یکی از تخمدان‌ها تشکیل میشود. تخمدان‌ها در پایین شکم قرار دارند و در هر چرخه قاعدگی یک تخمک آزاد میکنند.
کیستهای تخمدان مشکلی نسبتا رایج هستند و می‌توانند زنان را در هر سنی مبتلا کنند. این کیستها ممکن است در یک یا هر دو تخمدان ایجاد شوند و به صورت کیسه‌ای یا خوشه‌ای باشند و گاهی پر از مواد دیگری مانند خون نیز هستند.
کیستهای تخمدان از نظر اندازه و محل قرارگیری در تخمدان بسیار متنوع هستند. اگرچه اکثر کیستها خطر خاصی ندارند، اما در موارد نادر ممکن است سرطانی شوند.
در موارد شدید، کیستهای بزرگ و سنگین می‌توانند باعث پیچش تخمدان به شکل غیرطبیعی شوند. این عارضه نادر که به آن پیچیدگی تخمدان می‌گویند، میتواند باعث خونریزی داخلی و آسیب به تخمدان شود.
تخمدان‌ها یک جفت غده بیضوی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار دارند و از طریق لوله‌های فالوپ به رحم متصل هستند. این غدد هورمون‌هایی نظیر پروژسترون و استروژن (که تنظیم‌کننده چرخه قاعدگی هستند) و تخمک تولید میکنند. در فرد سالم، هر ماه یک تخمک بالغ میشود و به داخل رحم فرستاده میشود. اما در افرادی که کیست تخمدان دارند، تخمک بالغ میشود ولی به رحم ارسال نمی‌شود.
کیستهای تخمدان توده‌های کیسه‌ای پر از مایع هستند که در داخل یا روی تخمدان‌ها شکل می‌گیرند. اندازه این کیستها میتواند از اندازه یک نخود تا اندازه یک پرتقال باشد و در زمان تخمکگذاری ایجاد میشوند. بیشتر کیستها به طور خودبه‌خودی یا با مصرف دارو در مدت 6 تا 8 هفته از بین می‌روند. اغلب این کیستها بدون علامت هستند، اما برخی از آنها ممکن است دردناک باشند یا مشکلات قاعدگی ایجاد کنند.
لازم به ذکر است که عدم تشخیص به‌موقع کیستهای تخمدان میتواند منجر به درد شدید شود. امروزه به‌دلیل سبک زندگی ماشینی، تغذیه نامناسب یا افزایش وزن، زنان و دختران مجرد بیش از پیش با این مشکل مواجه هستند.
دکتر معصومه محمدی از بهترین متخصصان زنان در تهران می‌باشد. جهت رزرو نوبت آنلاین دکتر محمدی کلیک کنید.
انواع کیست تخمدان
رایج‌ترین انواع کیستهای تخمدان که به آنها کیستهای عملکردی گفته میشود، در طول چرخه قاعدگی شکل می‌گیرند. این کیستها معمولاً خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند.
در ادامه به متداول‌ترین انواع این کیستها اشاره می‌کنیم.
کیستهای فولیکولی
در چرخه طبیعی قاعدگی زنان، هر ماه یکی از تخمدان‌ها یک تخمک آزاد میکند. این تخمک در داخل کیسه کوچکی به نام فولیکول رشد میکند.
وقتی تخمک به بلوغ می‌رسد، فولیکول پاره میشود تا تخمک را آزاد کند. کیستهای فولیکولی زمانی به وجود می‌آیند که این پارگی اتفاق نمی‌افتد.
در نتیجه، فولیکول به رشد خود ادامه می‌دهد و به شکل یک کیست درمی‌آید. این کیستهای فولیکولی معمولاً بدون علائم هستند و طی ۱ تا ۳ ماه به طور طبیعی دفع میشوند.
کیستهای کورپوس لوتئوم
هنگامی که فولیکول پاره میشود و تخمک را آزاد میکند، کیسه فولیکولی خالی منقبض شده و توده سلولی به نام کورپوس لوتئوم تشکیل میشود.
کورپوس لوتئوم هورمون تولید میکند تا بدن برای چرخه قاعدگی و تخمک بعدی آماده شود. کیست کورپوس لوتئوم زمانی ایجاد میشود که انقباض کیسه صورت نگیرد.
در این حالت، کیسه پس از آزاد کردن تخمک دوباره بسته میشود و داخل آن با مایع پر میشود. بیشتر این کیستها پس از چند هفته برطرف میشوند.
با این حال، این کیستها می‌توانند تا عرض ۴ اینچ رشد کنند و ممکن است خونریزی کرده یا با پیچاندن تخمدان، درد ایجاد کنند.
مصرف برخی داروهای تجویزی برای تحریک تخمکگذاری میتواند خطر ابتلا به این کیستها را افزایش دهد.
برخی از کیستهای تخمدان که کمتر شایع هستند، در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند.
اندومتریوما (کیست شکلاتی)
دلیل شکل‌گیری کیستهای شکلاتی، آندومتریوز است. آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های اندومتریال رحم در خارج از رحم رشد میکنند.
کیست درموئید
کیستهای درموئید معمولاً بدون علائم هستند و از سلول‌های تولیدکننده تخمک شکل می‌گیرند.
کیست سیست آدنوما
کیستهای سیست آدنوما حاوی مایع آبکی هستند و گاهی می‌توانند بسیار بزرگ شوند.
در برخی زنان، اندازه کیست تخمدان چپ یا راست ممکن است به دلیل بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) بسیار کوچک باشد.
PCOS یکی از بیماری‌هایی است که در آن کیست تخمدان و نازایی به هم مرتبط هستند.
بعضی از انواع کیستها نیز سرطانی هستند، اگرچه نادر هستند و بیشتر در زنان مسن‌تر دیده میشوند.
کیستهای تخمدان سرطانی می‌توانند به سرطان تخمدان منجر شوند.
علل به وجود آمدن کیست تخمدان چیست؟
علت اصلی بروز این مشکل آزادسازی تخمک در طول چرخه قاعدگی است.علت به وجود آمدن کیست تخمدان متفاوت هستند که در جدول زیر به بررسی هرکدام پرداختیم.
| انواع علل کیست | توضیحات |
|---|---|
| ژنتیک | خانم‌هایی که دچار این مشکل میشوند معمولا زمینه ژنتیکی دارند و ممکن است مادر یا خواهرشان نیز دچار کیست شده باشند. |
| مشکلات هورمونی | اختلالات هورمونی ممکن است در چرخه تخمکگذاری مشکلاتی به وجود بیاورد. مثلا رشد فولیکول را دچار اشکال کند و تخمکگذاری انجام نشود. در این حالت ممکن است فولیکول یا کیسه زرده تبدیل به کیست شود. شایان ذکر است که کیستهای فولیکولی و لوتئال خودشان نیز باعث اختلالات هورمونی میشوند. |
| آندومتریوز | آندومتریوز به شرایطی گفته میشود که سلول‌های بافت داخلی رحم (آندومتر) در جایی به جز داخل رحم ایجاد شود. اگر آندومتر به تخمدان نفوذ کند، با هر چرخه قاعدگی بافت آندومتر هم به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهد و ریزش و خونریزی میکند. این مساله باعث ایجاد کیست شکلاتی میشود. |
| بارداری | در اوایل بارداری به طور طبیعی در تخمدان‌های همه خانم‌ها کیست جسم زرد تشکیل میشود. این کیست تا زمان تشکیل شدن جفت (هفته دوازدهم)، به حاملگی کمک میکند و با ترشح هورمون پروژسترون از جنین محافظت میکند. کیست جسم زرد گاهی ممکن است تا اواخر بارداری باقی بماند که باید برداشته شود. |
| عفونت‌های شدید لگن | گاهی اوقات عفونت‌های لگن به تخمدان و لوله‌های فالوپ سرایت میکند و باعث تشکیل کیست میشود. |
| کیست تخمدان قبلی | اگر شما سابقه ایجاد کیست در تخمدانتان داشته‌اید مستعد ابتلای مجدد به آن هستید. |
علائم کیست تخمدان
تخمدان‌ها به عنوان بخشی از دستگاه تناسلی زنان در پایین شکم و در دو طرف رحم واقع شده‌اند. گاهی اوقات، در یکی از تخمدان‌ها یک کیست شکل می‌گیرد که یک کیسه پر از مایع است. در این مقاله، علائم کیست تخمدان و دلایل ایجاد آن را بررسی خواهیم کرد.
علائم کیست تخمدان در طول دوره قاعدگی یا سایر زمان‌ها معمولاً تغییری نمی‌کنند و ممکن است زمانی که کیست بزرگ میشود، آشکار شوند، از جمله:
- نفخ و تورم شکم
- درد شدید و نامطلوب در منطقه لگن
- درد لگنی قبل از دوره قاعدگی یا در طول آن
- درد در زمان رابطه جنسی
- درد خفیف در پایین کمر یا ران‌ها
- حساسیت در منطقه سینه
- پریود نامنظم
- احساس پربودن در پایین شکم
- حالت تهوع و استفراغ
- افزایش وزن بدون دلیل آشکار
- خونریزی غیرطبیعی از واژن
- تکرار مکرر ادرار
- مشکلات در تخلیه کامل روده یا مثانه
گاهی اوقات، علائم کیست تخمدان به اندازه‌ای شدید هستند که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند، از جمله:
- درد شدید لگن
- تب
- سرگیجه و ضعف
- تنفس سریع
این علائم ممکن است ناشی از پارگی یک کیست یا پیچخوردگی تخمدان باشند که هر دو این موارد می‌توانند در صورت عدم درمان سریع، عواقب جدی داشته باشند.
کدام دسته از زنان کیست تخمدان می‌گیرند؟
کیست تخمدان چپ یا راست یک مشکل رایج برای تمام زنانی است که چرخه قاعدگی منظمی دارند. در واقع، در تخمدان اکثر زنان هر ماه حداقل یک کیست فولیکولی یا کورپوس لوتئوم تشکیل میشود.
ممکن است از وجود کیست آگاه نباشید، مگر اینکه عوامل مختلفی باعث رشد بیش از حد آن شوند یا چندین کیست شکل بگیرند.
تقریباً در تخمدان ۸ درصد از زنانی که پیش از دوران یائسگی قرار دارند، کیستهای بزرگی تشکیل میشود که به درمان‌هایی مانند لاپاراسکوپی نیاز دارند.
کیستهای تخمدان پس از دوران یائسگی کمتر شایع هستند و زنانی که در این سن کیست تخمدان دارند، بیشتر در معرض خطر سرطان تخمدان قرار دارند.
آیا بین کیست تخمدان و بارداری ارتباطی وجود دارد؟
تشکیل کیستهای تخمدان در دوران بارداری رایج است و معمولاً خطرناک نیستند. کیست‌هایی که در این دوران به رشد خود ادامه می‌دهند، ممکن است باعث خونریزی یا پیچیدگی تخمدان شده و حتی مشکلاتی برای زایمان ایجاد کنند.
علاوه بر این، بیشتر کیستها بر احتمال بارداری تاثیر نمی‌گذارند، اما گاهی اوقات ایجاد کیست میتواند بارداری را دشوار کند.
زندگی شلوغ و مدرن امروزی گاهی باعث میشود که به سلامت خود توجه نکنیم، به ویژه زمانی که اهمیت نقش خود به عنوان یک زن را فراموش کنیم.
کیستهای تخمدان یکی از مشکلاتی است که زنان در طول زندگی خود ممکن است با آن مواجه شوند، اما در صورت نادیده گرفتن آن، ممکن است عواقب دردناکی داشته باشد.
توصیه می‌کنیم اگر علائم کیست تخمدان را در خود مشاهده می‌کنید، برای اطمینان از سلامتی خود از مشاوره آنلاین زنان و زایمان استفاده کنید.
کیستهای تخمدان کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل یا روی سطح تخمدان‌ها ایجاد میشوند. این کیستها در برهه‌ای از زندگی بسیاری از زنان تشکیل میشوند.
عوارض کیست تخمدان
| عوارض | توضیحات |
| کیست سرطانی | اگر کیست تخمدان بعد از یائسگی ایجاد شود احتمال سرطانی شدن آن افزایش پیدا میکند. |
کیست تخمدان پاره شده | در اکثر موارد کیستهای عملکردی بدون داشتن علائم مشخصی پاره میشوند. اما برخی افراد در این مواقع با علائمی همچون درد شدید و تورم شکم مواجه خواهند شد. |
| پیچخوردگی تخمدان | با بیش از حد بزرگ شدن تخمدان احتمال مخدوش شدن شکل آنها یا پیچ خوردن تخمدان بیشتر میشود. در صورت ایجاد پیچخوردگی خون به تخمدان نمی‌رسد و باعث مرگ آن خواهد شد که از علائم آن باید به تهوع، استفراغ، و درد بسیار شدید اشاره کرد. |
درمان کیست تخمدان
برای درمان کیستهای تخمدان، پزشک متخصص زنان باید بر اساس علت ایجاد آن، سن بیمار و علائم موجود، راهکار مناسب را انتخاب کند. اگر کیست تخمدان از نوع عملکردی باشد، به طور معمول در چند هفته یا ماه خودبه‌خود بهبود می‌یابد.
پس از تشخیص نوع عملکردی کیست تخمدان، پزشک ممکن است یک روش انتظاری برای درمان پیشنهاد دهد. بعد از مدتی (معمولاً چند هفته یا چند ماه)، سونوگرافی ممکن است انجام شود تا پزشک بررسی کند کیست آیا بهبود یافته است یا خیر.
بنابراین درمان کیست تخمندان بستگی به موارد زیر دارد:
- سن فرد
- آیا بیمار وارد دوران یائسگی شده است یا نه.
- اندازه و ظاهر کیست
- آیا علائمی وجود دارد یا نه؟
دارودرمانی
برای کیست تخمدان، بهترین درمان معمولاً شامل مصرف قرصهای ضد بارداری است که برای کنترل تخمکگذاری و جلوگیری از ایجاد کیستهای جدید توصیه میشود. این قرصها با کاهش تخمکگذاری، احتمال شکل‌گیری کیستهای جدید را در دوره‌های آینده قاعدگی کاهش می‌دهند. به همین دلیل، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که این نوع قرصها را مصرف کنید تا از شکل‌گیری کیستهای جدید جلوگیری کنید.
عمل کیست تخمدان
با علائم کیست، نشان دهنده بزرگ شدن آن است که در این صورت پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. نوع عمل جراحی کیست تخمدان بستگی به اندازه و شکل آن در سونوگرافی دارد. انواع جراحی شامل موارد زیر هعمل ستند:
عمل لاپاراسکوپی
در لاپاراسکوپی، پزشک با ایجاد برش کوچکی در شکم، دوربین خاصی را برای مشاهده اعضای تناسلی و حفره لگن وارد بدن شما میکند. در صورت لزوم، کیستهای تخمدان از طریق سیستکتومی تخمدان (برش کوچک) برداشته میشوند.
عمل لاپاراتومی
اگر کیست تخمدان بیش از حد بزرگ باشد، پزشک با ایجاد برش طولانی یا عرضی بر روی شکم، آن را خارج میکند. سپس، با برداشتن نمونه از کیست و ارزیابی احتمال سرطانی بودن آن، تصمیم‌گیری لازم با مشارکت انکولوژیست زنان برای انجام جراحی برداشتن رحم و تخمدان‌ها انجام میشود.
جمع بندی درباره کیست تخمدان
بسیاری از خانم‌ها با کیست تخمدان مواجه هستند، گاهی بدون آگاهی کافی از آن. این مشکل میتواند با علائمی نظیر جوش و موی زائد، نامنظمی پریودی یا بدون هیچ علامتی رخ دهد. کیست تخمدان به توده‌هایی گفته میشود که معمولاً از باقیمانده‌های فولیکول‌های تخمدانی تشکیل میشود و اغلب دارای یک جدار و مایع کمی درون آن هستند. این توده‌های کیسه‌ای ممکن است به دلیل عدم تخمکگذاری ایجاد شوند؛ به این معنا که فولیکول‌هایی که باید تخمک را آزاد کنند، پارگی نمی‌کنند و آب درون توده تجمع می‌یابد، که به کیست تبدیل میشود. گاهی اوقات، چندین تخمک می‌توانند چندین کیست تولید کنند، که این وضعیت را به نام “تخمدان‌های پلی کیستیک” یا به اصطلاح عامیانه “تنبلی تخمدان” شناخته میشود. انواع دیگر کیستها شامل درموئید، آدنوم ها، آندومتریوما و کیستهای لوتئینی هستند. معمولاً کیستها با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده میشوند و معمولاً با مصرف قرصهای هورمونی درمان میشوند، و در برخی موارد، نیاز به جراحی وجود دارد که میتواند به صورت باز یا لاپاراسکوپی انجام شود.
دکتر معصومه محمدی از بهترین متخصصان زنان در تهران می‌باشد. جهت رزرو نوبت آنلاین دکتر محمدی کلیک کنید.
یک پاسخ