بسیاری از خانمها به دلایل مختلف ممکن است نیاز داشته باشند که رحم خود را بردارند. این عمل جراحی می‌تواند برای درمان برخی از بیماری‌هایی که همراه با درد مزمن هستند، و همچنین برخی از انواع خاص سرطان یا عفونت، انجام شود.
در صورتی که دلیل جراحی متفاوت باشد، میزانی که از رحم برداشته میشود نیز ممکن است متفاوت باشد. به طور معمول، در اکثر موارد کل رحم برداشته میشود. همچنین، پزشک ممکن است تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی را هم در همین عمل جراحی از بدن بیرون ببرد.
تخمدان‌ها اندام‌هایی هستند که استروژن و سایر هورمون‌های جنسی را تولید می‌کنند، و لوله‌های رحمی یا لوله‌های فالوپ ساختارهایی هستند که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند.
پس از انجام جراحی برداشتن رحم، دوره‌های قاعدگی دیگر نخواهید داشت و قادر به بارداری نیز نخواهید بود. معمولاً هیسترکتومی برای بیماری‌های غیرسرطانی در نظر گرفته میشود، زمانی که روش‌های درمانی دیگر موفقیت آمیز نباشند.
هیسترکتومی چیست؟
هیسترکتومی یک عمل جراحی است که شامل برداشتن رحم و احتمالاً دهانه رحم (سرویکس) است، که وابسته به علت آن انجام میشود. در این عمل، ممکن است بافت‌ها و اندام‌های اطراف رحم مانند لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها هم برداشته شوند. رحم محل نگهداری و رشد جنین در دوران بارداری است و پوشش آن هر ماه می‌ریزد و خون ناشی از آن در طول دوره پریود از بدن خارج میشود؛ بنابراین، با انجام هیسترکتومی، خانم دیگر قادر به بارداری نمی‌باشد و دوره‌های قاعدگی خود را ندارد.
چرا عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام می شود؟
افتادگی (پرولاپس) رحم: در این وضعیت، به دلیل ضعف بافت‌های نگه‌دارنده رحم، رحم به سمت پایین و داخل واژن فرو می‌رود. این وضعیت ممکن است باعث بی‌اختیاری ادرار، فشار بر روی لگن، و یا مشکلات در اجابت مزاج شود. عواملی نظیر زایمان، چاقی، سرفه مزمن، و تغییرات هورمونی (مانند کاهش استروژن پس از یائسگی) از دلایل شایع بروز پرولاپس رحم هستند.
فیبروییدها یا میوم: این تومورهای غیرسرطانی معمولاً پس از یائسگی کوچک و کوچک می‌شوند. این تومورها اغلب بدون نیاز به درمان هستند، مگر اینکه با علائمی مانند فشار بر اعضای داخل لگن، خونریزی نامنظم از واژن، درد در هنگام آمیزش، کم‌خونی، و درد لگن همراه باشند.
آندومتریوز: این حالت شامل وجود آستر (پارچه) پوشاننده رحم در خارج از رحم و یا روی اعضای اطراف آن است. آندومتریوز ممکن است باعث قاعدگی‌های دردناک، خونریزی‌های غیرطبیعی از واژن، ایجاد جوشگاه و چسبندگی، و ناباروری شود. این حالت دومین علت شایع برای انجام هیسترکتومی است.
دردهای لگنی: این دردها دلایل و علائم متعددی دارند، از جمله دردهای قاعدگی یا درد در هنگام آمیزش، ولی همه آنها قابل درمان کامل با هیسترکتومی نیستند. بنابراین، تشخیص صحیح و اقدامات درمانی دیگر ممکن است لازم باشد. علل این دردها شامل آندومتریوز، فیبروییدها، چسبندگی‌ها، عفونت‌ها، و آسیب‌ها می‌باشند.
خونریزی غیرطبیعی از واژن: این وضعیت ممکن است به علت برهم‌خوردن تعادل هورمون‌ها، فیبروییدها، پولیپ، عفونت رحم، یا سرطان باشد. علائم مرتبط ممکن است شامل خونریزی شدید و طولانی در هنگام قاعدگی، خونریزی بین قاعدگی‌ها، یا بعد از یائسگی باشد. با اجرای جراحی یا اقدامات درمانی دیگر، این وضعیت قابل درمان است. در هر صورت، مشورت با پزشک در مورد گزینه‌های درمانی موجود الزامی است.
سرطان: به وسعت و نوع سرطان بستگی دارد که آیا نیاز به هیسترکتومی برای متوقف کردن گسترش آن به اعضای دیگر وجود دارد یا خیر. سرطانهای اندومتریوم، دهانه رحم، تخمدان و لوله‌های فالوپ ممکن است مواردی باشند که نیاز به هیسترکتومی دارند.
انواع هیسترکتومی
هیسترکتومی توتال (کامل):
در این نوع جراحی، برخلاف اسمش، فقط رحم و سرویکس (دهانه رحم) برداشته می‌شوند.
هیسترکتومی جزئی یا ساب توتال (نیمه کامل ):
در این روش، فقط قسمت فوقانی رحم برداشته میشود و دهانه رحم و سایر اعضا باقی می‌مانند. به عبارت دیگر
هیسترکتومی جزئی یک فرایند جراحی است که قسمت فوقانی رحم را برداشته و دهانه رحم را در جای خود حفظ می‌کند. در صورتی که نیاز به حفظ دهانه رحم وجود داشته باشد، یا در صورت بروز مشکلاتی که باعث پیچیدگی در برداشتن دهانه رحم میشود، این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در موارد غیر منتظره مانند شناسایی سرطان در حین عمل، جراح ممکن است تصمیم بگیرد که همچنین دهانه رحم را بردارد.
درباره اینکه آیا حفظ دهانه رحم در حین هیسترکتومی بهتر است یا نه، تفاوت‌های دیدگاهی وجود دارد که باید با پزشک مشاوره شود.
در صورت داشتن سابقه پاپ اسمیر غیرطبیعی، احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان وجود دارد، بنابراین احتمالاً هیسترکتومی کامل به عنوان گزینه مناسب‌تر مطرح میشود. پیش از انجام هرگونه عمل جراحی، حتماً باید این مسائل را با پزشک خود بررسی و بررسی کنید.
هیسترکتومی رادیکال (ریشه‌ای):
در این جراحی، رحم، دهانه رحم، قسمت فوقانی واژن، بافت‌های حمایتی و معمولاً غدد لنفاوی لگن برداشته می‌شوند. این نوع هیسترکتومی عمدتاً برای درمان سرطان استفاده میشود.
علاوه بر هیسترکتومی، ممکن است نیاز به برداشتن یک یا هر دو تخمدان نیز وجود داشته باشد. در این صورت، عمل جراحی سالپینگو اوفارکتومی (salpingo-oopharectomy) نامیده میشود. با این حال، به طور کلی، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ در هنگام هیسترکتومی برداشته نمی‌شوند مگر اینکه مشکلی داشته باشند.
روش‌های انجام عمل هیسترکتومی
این عمل ممکن است از طریق یک برش در پایین شکم شما (هیسترکتومی شکمی)، سه تا چهار برش کوچک در شکم شما (هیسترکتومی لاپاراسکوپی) یا از طریق واژن (هیسترکتومی واژینال) انجام شود.
دکتر معصومه محمدی از بهترین متخصصان زنان در تهران می‌باشد. جهت رزرو نوبت آنلاین دکتر محمدی کلیک کنید.
هیسترکتومی شکمی (Abdominal hysterectomy)
برای هیسترکتومی شکمی، جراح معمولا یک برش افقی در امتداد خط موی شرمگاهی شما ایجاد می‌کند (موهای شرمگاهی شما باید در اطراف برش تراشیده شده باشد).
برای بیشتر خانمها، این عمل جراحی به یک زخم کوچک منتهی میشود. اما برخی از خانمها ممکن است نیاز به یک برش میانی در پایین شکم داشته باشند، به‌ویژه اگر عمل جراحی برداشتن رحم به دلیل وجود فیبروم بزرگ رحمی انجام شود.
هیسترکتومی شکمی عموماً در مواردی توصیه میشود که بیمار دارای فیبروم بزرگ یا سرطان بسیار بزرگ رحم باشد.
هیسترکتومی لاپاراسکوپی (Laparoscopic hysterectomy)
برای جراحی برداشتن رحم به روش لاپاراسکوپی، جراح ابتدا یک تلسکوپ (لاپاراسکوپ) را از طریق یک برش کوچک در ناف وارد می‌کند تا اعضای لگنی شما را مشاهده کند. سپس، سه یا چهار برش کوچک دیگر ایجاد میشود که از طریق آنها ابزارهای دیگر وارد میشود.
استفاده از گاز دی اکسید کربن برای باد کردن شکم شما مانند یک بالون، باعث میشود تا تمام اعضای بدن شما به وضوح در معرض دید جراح قرار بگیرند.
در ادامه، جراح رحم را با یا بدون لوله‌های رحمی و تخمدان از طریق واژن خارج می‌کند. اگر قسمت بالای واژن از طریق برش‌های کوچک در ناحیه ناف بخیه زده شود، این نشان می‌دهد که عمل جراحی برداشتن رحم به روش لاپاراسکوپی انجام شده است. در صورتی که جراح برای بخیه قسمت بالای واژن از داخل واژن استفاده کند، این عمل به نام هیسترکتومی واژینال به کمک لاپاراسکوپی شناخته میشود. این نوع جراحی ممکن است با استفاده از یک روبات نیز انجام شود.
هیسترکتومی واژینال (Vaginal hysterectomy)
هیسترکتومی واژینال با ایجاد یک برش در قسمت بالای واژن انجام میشود. این عمل معمولا زمانی انجام میشود که افتادگی رحم وجود داشته باشد، به این معنی که دهانه رحم و رحم به داخل واژن پایین آمده یا از قسمت ورودی واژن بیرون زده باشند.
هیسترکتومی واژینال نسبت به هیسترکتومی شکمی شامل مزایایی همچون مدت زمان کوتاه‌تر در بیمارستان، هزینه کمتر و بهبودی سریع‌تر است.
با این حال، بسته به اندازه و شکل رحم یا علت جراحی، امکان انجام هیسترکتومی واژینال ممکن است وجود نداشته باشد. در این صورت، پزشک ممکن است در مورد گزینه‌های دیگر جراحی مانند هیسترکتومی شکمی با شما مشورت کند.
مراقبت های پس از عمل هیسترکتومی
انتخاب یک سبک زندگی سالم و روش صحیح تغذیه پس از عمل برداشتن رحم ضروری است. با تدابیر مناسب، می‌توانید کنترل وزن خود را حفظ کنید، به خواب راحت و کافی دست پیدا کنید و از ابتلا به بیماری‌های دیگر جلوگیری کنید.
راهکارهای تغذیه‌ای سالم:
- در هر وعده غذایی، از سبزیجات به میزان فراوان استفاده کنید.
- حبوبات و غلات را به مقدار کافی در رژیم غذایی‌تان دریافت کنید.
- چربی‌ها و پروتئین‌ها را به طرز هوشمندانه‌ای در رژیم غذایی‌تان معرفی کنید.
- مصرف کافی کلسیم را تضمین کنید.
کاهش میزان استرس:
- اولویت‌های خود را مشخص کنید و به آنها اهمیت بدهید.
- از فعالیت‌های غیر ضروری خودداری کنید.
- به استراحت و خواب کافی توجه کنید.
- از وقت گذراندن به تنهایی لذت ببرید.
- به اندازه کافی آب بنوشید.
این اقدامات نه تنها به بهبود وضعیت بعد از جراحی کمک می‌کنند، بلکه به حفظ سلامت کلی بدن شما نیز کمک می‌کنند. حتماً قبل از اعمال این تغییرات، با پزشک خود مشورت کنید تا رژیم غذایی و فعالیت‌های مناسبی را برای شرایط خاص شما تعیین کنید.
