روماتیسم قلبی وضعیتی است که در آن دریچههای قلب به‌طور دائمی به وسیله تب روماتیسمی آسیب می‌بینند. این آسیب معمولاً بعد از عفونت‌های درمان‌نشده‌ای مانند گلودرد استرپتوکی یا تب اسکارلت رخ میدهد. واکنش سیستم ایمنی منجر به بروز التهاب در بدن میشود که در نهایت به آسیب دریچههای قلب منجر می‌گردد.
بیماری روماتیسم قلبی از التهاب ناشی از تب روماتیسمی ناشی میشود. این تب میتواند بسیاری از بافت‌های پیوندی را، به‌ویژه در قلب، مفاصل، پوست و مغز، تحت تأثیر قرار دهد. به مرور زمان، دریچههای قلب ملتهب و آسیب‌دیده میشوند. در این شرایط، قلب برای ادامه فعالیت نرمال خود با مشکل مواجه میشود، زیرا دریچه‌ها ممکن است باریک یا دچار نشتی باشند. اگرچه ایجاد این بیماری سال‌ها زمان می‌برد، اما در نهایت میتواند به نارسایی قلبی منجر شود.
روماتیسم قلبی چیست؟
بیماری روماتیسم قلبی (Rheumatic Heart Disease) وضعیتی است که در آن دریچههای قلب به طور دائمی به وسیله تب روماتیسمی آسیب می‌بینند. این آسیب ممکن است به‌سرعت پس از عفونت استرپتوکی درمان‌نشده یا ابتلا به بیماری مخملک رخ دهد.
در واقع، تب روماتیسمی به عنوان یک واکنش ایمنی بدن به عفونت‌های درمان‌نشده بروز میکند و با تورم و التهاب در بدن، به‌ویژه در دریچههای قلب همراه است. این التهاب و تورم، به همراه عفونت، میتواند عملکرد دریچههای قلب، از جمله دریچه آئورت و دریچه میترال، را به خطر بیندازد. این بیماری به تدریج میتواند زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی‌تر شود و در نهایت نیاز به درمان‌های دارویی یا جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچههای قلب پیدا کنید.
علائم بیماری روماتیسمی قلب چیست؟
فاصله زمانی بین ابتلا به روماتیسم قلبی و گلودرد استرپتوکی درمان‌نشده، معمولاً بین ۱ تا ۶ هفته تخمین زده میشود. اگر گلودرد خود را درمان نکنید و به زندگی با همان عفونت ادامه دهید، به مرور شاهد بروز علائم و نشانه‌های روماتیسم قلبی خواهید بود. از جمله علائم این بیماری در بزرگسالان و کودکان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
خستگی: اگر بدون دلیل مشخصی دائماً احساس خستگی و ضعف دارید، ممکن است این به علت عملکرد نامناسب قلب شما باشد. این بیماری میتواند باعث ایجاد خستگی و احساس ضعف مداوم در فرد شود.
تنگی نفس: هنگام انجام فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی یا حتی کارهای روزمره در منزل، ممکن است با تنگی نفس مواجه شوید و گاهی نفس‌تان کم بیاورد.
تپش قلب: تپش قلب یکی از علائم رایج روماتیسم قلبی است. این علائم به دلیل التهاب ناشی از روماتیسم بر دریچههای قلب تأثیر می‌گذارد و باعث میشود خون به طور نامنظم در قلب جریان یابد. اغلب، تپش قلب به صورت احساس ضربان شدید و نامنظم در قفسه سینه بروز میکند. این ضربان ممکن است سریع، کند یا نامنظم باشد و فرد ممکن است حس کند که قلبش در حال لرزیدن یا کوبیدن است.
درد قفسه سینه: در طول دوره بیماری روماتیسم قلبی، ممکن است احساس درد و سنگینی در قفسه سینه کنید. این علامت میتواند نشانه‌ای از ضعیف شدن عضلات قلب و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی باشد.
سوفل یا صدای غیرطبیعی قلب: اگر قلب شما نتواند به خوبی کار کند و دریچههای آن دچار ضعف شدید باشند، ممکن است صداهای غیرمعمولی از قلب شنیده شود. همچنین ممکن است احساس کنید که ضربان قلب شما نامنظم است یا دچار تپش قلب می‌شوید.
تورم در پاها، مچ پا و اطراف شکم: یکی از علائم رایج بیماری‌های قلبی، ورم در بدن است. این ورم، که به نام ادم نیز شناخته میشود، معمولاً در ناحیه مچ پا، پا و حتی زیر شکم بروز میکند و معمولاً همراه با التهاب است.
سایر علائمی که ممکن است در دوره بیماری روماتیسم قلبی تجربه کنید شامل موارد زیر است:
- سرفه
- تعریق زیاد
- رنگ پریدگی پوست
- افت فشار خون
- احساس تب و لرز
- کاهش وزن بدون دلیل
- ظهور تحریکات پوستی
- کبودی زیر یا اطراف چشم
- تورم و التهاب در مفاصل
- احساس درد در مفاصل مانند زانو و مچ پا
- رفتارهای غیرعادی نظیر خندیدن یا گریستن ناگهانی
علت روماتیسم قلبی چیست؟
علت اصلی تب روماتیسمی، عفونت باکتریایی ناشی از استرپتوکوک است. این عفونت معمولاً در کودکان به صورت تب و گلو درد ظاهر میشود و در برخی موارد میتواند به مخملک نیز منجر گردد. بیشتر اوقات، کودکان بین ۵ تا ۱۵ سال دچار این عفونت میشوند که باعث تورم، قرمزی و درد در لوزه‌ها خواهد شد.
شاید برای شما سوال پیش آید که چرا تب روماتیسمی با گلودرد همراه است. این درد به دلیل واکنش بدن به عفونت استرپتوکوکی ایجاد میشود، که منجر به التهاب اندام‌های داخلی، به‌ویژه لوزه‌ها و احساس درد می‌گردد. با گذشت زمان، بافت‌هایی در بدن که مشابه ساختار ویروس استرپتوکوکی هستند، آسیب می‌بینند و تخریب میشوند. از جمله این بافت‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هسته قاعده مغز
- مفاصل بزرگ بدن مانند زانو و مچ پا
- دریچههای قلبی و لایه‌های داخلی قلب
- بافت‌های همبند در قلب یا پوست زیر بدن
به دلیل این که عفونت استرپتوکوکی میتواند به تب روماتیسمی و آسیب به دریچههای قلب منجر شود، ممکن است موجب تنگی یا نشت دریچههای قلبی نیز گردد. بنابراین، توصیه میشود به محض اینکه خود یا فرزندتان که در بازه سنی ۵ تا ۱۵ سال قرار دارد، دچار گلودرد استرپتوکوکی شدید، حتماً به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
انواع بیماری روماتیسم قلبی
التهاب ناشی از بیماری تب روماتیسمی میتواند هر بخش از قلب، از جمله پوشش خارجی (پریکاردیوم)، لایه داخلی (اندوکاردیوم) و دریچه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، معمولاً دریچههای قلب، به‌ویژه دریچه میترال، بیشتر در معرض آسیب هستند. برخی از مشکلات قلبی مرتبط با تب روماتیسمی شامل موارد زیر است:
- بیماری‌های دریچه‌ای قلب
- پریکاردیت (التهاب بافت اطراف قلب)
- اندوکاردیت
- بلوک قلبی (اختلال در ریتم قلب)
علائم این بیماری معمولاً چند ماه یا حتی چند سال پس از ابتلا به تب روماتیسمی ظاهر میشود. هنگامی که دریچه میترال آسیب ببیند، عوارضی مانند تنگی دریچه، پس‌زنی خون (روگورژیتاسیون) و آسیب به ماهیچه قلب ممکن است رخ دهد. تنگی دریچه (استنوز) زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه باریک‌تر میشود و این امر موجب محدودیت جریان خون می‌گردد. پس‌زنی خون (روگورژیتاسیون) به حالتی اطلاق میشود که خون به جای حرکت به جلو، به سمت عقب برمی‌گردد.
التهاب ناشی از تب روماتیسمی میتواند به بافت‌های عضلانی قلب آسیب بزند و این آسیب منجر به ضعیف شدن عضله قلب و بروز مشکلاتی در پمپاژ خون به تمام بدن میشود که نتیجه آن نارسایی قلبی خواهد بود.
بیماری روماتیسم قلبی چگونه تشخیص داده میشود؟
درمان این بیماری روماتیسمی به این موضوع بستگی دارد که میزان آسیب به دریچه قلب به چه میزان است. در موارد شدید بیماری، درمان شامل جراحی برای جایگزین کردن دریچه آسیب‌دیده است. بهترین درمان برای این نوع بیماری پیشگیری از ابتلا به تب روماتیسمی است. درمان به‌موقع عفونت‌های استرپتوکوکی مانع از پیشروی تب روماتیسمی و ایجاد عوارض آتی میشود.
در صورت ابتلا به تب روماتیسمی مصرف داروهای ضدالتهابی تجویزشده خطر آسیب به دریچه قلب را کاهش میدهد. افرادی که به تب روماتیسمی مبتلا میشوند معمولاً مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی را به‌صورت روزانه یا ماهانه به‌منظور ممانعت از بازگشت بیماری مصرف میکنند. ازاین‌رو به‌منظور کاهش التهاب، مصرف داروهای تجویزشده از قبیل آسپیرین، داروهای استروئیدی و داروهای غیراستروئیدی ضروری است.
درمان بیماری روماتیسم قلبی به چه صورت است؟
درمان روماتیسم قلبی به شدت آسیب وارد شده به دریچههای قلب بستگی دارد. در موارد حاد، درمان ممکن است شامل جراحی برای جایگزینی دریچه آسیب‌دیده باشد. بهترین راهکار برای مقابله با این بیماری، پیشگیری از ابتلا به تب روماتیسمی است. تشخیص و درمان به‌موقع عفونت‌های استرپتوکوکی میتواند از پیشرفت تب روماتیسمی و بروز عوارض جلوگیری کند.
در صورت ابتلا به تب روماتیسمی، استفاده از داروهای ضدالتهابی تجویز شده، خطر آسیب به دریچه قلب را کاهش میدهد. افرادی که دچار این تب میشوند معمولاً نیاز به مصرف روزانه یا ماهانه داروهای آنتی‌بیوتیکی دارند تا از عود بیماری جلوگیری کنند. بنابراین، برای کاهش التهاب، مصرف داروهایی نظیر آسپیرین، داروهای استروئیدی و داروهای غیراستروئیدی ضروری است.
ورزش‌های مفید برای روماتیسم قلب
شاید جالب باشد که بدانید روماتیسم قلبی میتواند با استفاده از ورزش مدیریت شود و به کاهش شدت این مشکل کمک کند. به‌طور کلی، هر نوع ورزشی که موجب افزایش ضربان قلب شما شود، برای سلامت قلب مفید است. با این حال، توصیه میشود شدت تمرینات به گونه‌ای باشد که ضربان قلب به طرز غیرطبیعی بالا نرود. از جمله ورزش‌های مفید برای مدیریت روماتیسم قلبی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- شنا
- پیاده‌روی
- طناب زدن
- دویدن آرام
- دوچرخه‌سواری
عوارض روماتیسم قلبی چیست؟
این بیماری ممکن است به بروز عوارضی منجر شود که برخی از آنها عبارتند از:
- نارسایی قلبی
- سکته مغزی
- پارگی دریچههای قلب
- فیبریلاسیون دهلیزی
- تشکیل لخته‌های خونی
- نارسایی دریچههای قلب
- اندوکاردیت باکتریایی یا عفونی
- تنگی دریچه میترال یا آئورت
