غلظت خون بالا یا پلیسیتمی (Polycythemia) به حالتی گفته میشود که در آن تعداد گلبولهای قرمز خون به‌طور غیرعادی افزایش می‌یابد. این تجمع بیشتر گلبولهای قرمز معمولاً به دلیل مشکلاتی نظیر بیماری‌های کبدی، اختلالات قلبی عروقی یا انسداد در عروق خونی ایجاد میشود. غلظت خون میتواند علائم مختلفی داشته باشد. در این مقاله، به بررسی ۱۰ علامت رایج پلیسیتمی خواهیم پرداخت. این علائم ممکن است به‌طور مداوم یا در شرایط خاصی مانند فعالیت بدنی یا استرس شدید بروز کنند. پس از مطالعه این مقاله، با علائم غلظت خون آشنا خواهید شد و قادر خواهید بود به‌موقع برای جلوگیری از عواقب جدی آن اقدام کنید.
غلظت خون چیست؟
غلظت خون به معنای افزایش تعداد گلبولهای قرمز نسبت به حجم خون است. وظیفه گلبولهای قرمز رساندن اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های بدن است. زمانی که تعداد این سلول‌ها از حد معمول فراتر می‌رود، خون غلیظ میشود و احتمال تشکیل لخته‌های خونی افزایش می‌یابد. این لخته‌ها می‌توانند در مسیر خون‌رسانی به قلب یا مغز قرار گیرند و خطر ابتلا به سکته قلبی یا مغزی را به شدت بالا ببرند.
غلظت خون در مردان بالای ۴۰ سال شایع‌تر است. در علم پزشکی، این وضعیت به نام‌های پلیسیتمی (polycythemia) یا اریتروسیتوز (erythrocytosis) شناخته میشود. برخلاف باور عمومی که رنگ تیره خون را نشانه غلظت خون می‌داند و تصور میشود افرادی که خون روشن‌تری دارند خون رقیق‌تری دارند، باید گفت این نظریه کاملاً نادرست است. polycythemia با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست و علت تیره بودن خون معمولاً به دلیل کمبود اکسیژن در خون است که بیشتر در نمونه‌های گرفته‌شده از ورید مشاهده میشود. برای تشخیص غلظت خون، آزمایش خون (CBC) و اندازه‌گیری سطح هموگلوبین انجام میشود.
علائم غلظت خون چیست ؟
بیشتر افرادی که به غلظت خون مبتلا هستند، تا زمانی که دچار لخته‌های خونی نشوند، علائمی از این بیماری تجربه نمی‌کنند. لخته‌های خونی معمولاً در سیاهرگ‌ها تشکیل می‌شوند و می‌توانند مشکلاتی در گردش خون و دردهای شدید ایجاد کنند. لازم است توجه داشته باشید که تشخیص polycythemia باید به‌طور قطعی توسط پزشک و از طریق انجام آزمایش‌های مربوطه انجام شود.
افرادی که سابقه خانوادگی لخته خون دارند، ممکن است برای پیشگیری از بروز این مشکلات به انجام آزمایش خون فکر کنند. غلظت خون میتواند علائم مختلفی از جمله تاری دید، احساس کوفتگی، سرگیجه، نقرس، فشار خون بالا، سردرد، کاهش انرژی، خارش پوست و تنگی نفس به همراه داشته باشد. این علائم نباید نادیده گرفته شوند، زیرا در صورت بی‌توجهی به آنها، پلی‌سیتمیمی‌تواند بدتر شده و مشکلات جدی‌تری به همراه بیاورد. بنابراین، هر زمان که این علائم را مشاهده کردید، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید تا درمان به‌موقع و مؤثری دریافت کنید.
علت ایجاد غلظت خون
غلظت خون یکی از بیماری‌های خطرناک است که به‌طور تدریجی و به مرور زمان پیشرفت میکند. همان‌طور که اشاره شد، این بیماری اغلب در سنین بالای ۴۰ سال خود را نشان می‌دهد. پلیسیتمی میتواند به دو شکل اولیه یا ثانویه بروز کند. در نوع اولیه، این مشکل ناشی از عوامل ژنتیکی است، در حالی که در نوع ثانویه، polycythemia ممکن است به‌دلیل عوارض بیماری‌های دیگر، مانند اختلالات ریوی یا قلبی-عروقی، به وجود آید.
افرادی که با علائم polycythemia پلی‌سیتمیآشنا هستند و از دلایل بروز آن مطلع‌اند، می‌توانند در مواقع ضروری اقدامات بهتری انجام دهند و از گسترش این بیماری جلوگیری کنند. علاوه بر این، عواملی مانند کمبود اکسیژن، استرس‌های روزمره، مصرف سیگار و برخی داروها نیز می‌توانند نقش مؤثری در افزایش غلظت خون داشته باشند.
مهم است که بدانید تشخیص دقیق علت غلظت خون تنها بر عهده پزشک متخصص است و نباید به توصیه‌های غیرعلمی یا خوددرمانی بدون مشورت با پزشک توجه کرد.
در واقع، یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز علائم غلظت خون، پیروی از سبک زندگی ناسالم است. افرادی که رژیم غذایی متعادل ندارند و فعالیت بدنی کافی انجام نمی‌دهند، علاوه بر خطر ابتلا به polycythemia، در معرض بیماری‌های قلبی نیز قرار دارند.
اگر این افراد به‌موقع تحت درمان مناسب توسط پزشک متخصص قلب و عروق قرار نگیرند، ممکن است نیاز به روش‌های درمانی پیچیده و پرخطر مانند جراحی پیدا کنند. بنابراین، برای پیشگیری از علائم و عوارض غلظت خون، بهتر است از عواملی که به سلامت شما آسیب می‌زنند دوری کرده و سبک زندگی سالمی را برای خود انتخاب کنید.
غلظت خون نرمال چند است؟ (غلظت خون در آزمایش)
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، غلظت خون از طریق برخی فاکتورها در آزمایش خون قابل تشخیص است. وقتی تعداد گلبولهای قرمز افزایش می‌یابد و خون غلیظ میشود، برخی پارامترهای آزمایش خون مانند تعداد گلبولهای قرمز (RBC)، میزان هموگلوبین، هماتوکریت و دیگر شاخص‌ها افزایش می‌یابند. مقادیر نرمال این فاکتورها به شرح زیر است و اگر نتایج آزمایش خون شما بالاتر از این مقادیر باشد، ممکن است نشانه‌ای از پلیسیتمی باشد:
- تعداد گلبول قرمز: در مردان بین ۴.۳۲ تا ۵.۷۲ میلیون گلبول و در زنان بین ۳.۹۰ تا ۵.۰۳ میلیون گلبول.
- میزان هموگلوبین: در مردان بین ۱۳۵ تا ۱۷۵ گرم بر لیتر و در زنان بین ۱۲۰ تا ۱۵۵ گرم بر لیتر.
- میزان هماتوکریت: در مردان بین ۳۸.۸ تا ۵۰.۰ درصد و در زنان بین ۳۴.۹ تا ۴۴.۵ درصد.
- تعداد گلبول سفید: بین ۳۵۰۰ تا ۱۰۵۰۰ سلول در هر میکرولیتر.
- تعداد پلاکت‌ها: بین ۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر.
اگر نتایج آزمایش خون شما از این مقادیر بیشتر باشد، ممکن است به پلیسیتمی مشکوک باشید.
راههای پیشگیری از ابتلا به غلظت خون
اگر شما هم به دنبال این هستید که برای درمان غلظت خون چه مواد غذایی مصرف کنید، در اینجا چند راهکار خانگی برای کمک به رقیق شدن خون آورده‌ایم:
- سیر مصرف کنید
سیر یکی از مواد غذایی طبیعی با خواص شفابخش است که میتواند به رقیق کردن خون کمک کند. مصرف روزانه سیر باعث پیشگیری از لخته شدن خون و بهبود جریان خون میشود. - ویتامین E بگیرید
ویتامین E به عنوان یک رقیق‌کننده خون شناخته میشود و از تشکیل لخته‌های خونی جلوگیری میکند. این ویتامین در مواد غذایی مختلفی همچون بادام، تخم آفتابگردان، تخم‌مرغ و آجیل به‌طور طبیعی وجود دارد و همچنین به‌صورت مکمل در داروخانه‌ها قابل دسترسی است. - روغن زیتون را جایگزین سایر روغن‌ها کنید
استفاده از روغن زیتون به‌طور روزانه یکی از روش‌های پیشگیری از غلظت خون است. این روغن حاوی فنول‌هایی است که خطر لخته شدن خون را کاهش می‌دهند و از چسبندگی پلاکت‌ها جلوگیری می‌کنند. - زنجبیل مصرف کنید
زنجبیل به‌عنوان یک ماده غذایی مؤثر در پیشگیری از بیماری‌ها شناخته میشود. «سالیسیلات اسید» موجود در زنجبیل به کاهش خطر سکته مغزی کمک میکند و مصرف منظم آن میتواند در رقیق کردن خون مؤثر باشد. - خون بدهید
افرادی که دچار پلیسیتمی هستند، می‌توانند خون اهدا کنند، اما خون آنها به‌دلیل لخته شدن سریع، قابل استفاده نیست. با این حال، برای پیشگیری از غلظت خون و تحت نظر پزشک، اهدا خون میتواند مفید باشد. خانم‌ها بهتر است هر ۴ ماه یک‌بار و آقایان هر ۳ ماه یک‌بار خون اهدا کنند. - از کشیدن سیگار خودداری کنید
سیگار کشیدن و مصرف دخانیات از عوامل اصلی ابتلا به غلظت خون است. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است سیگار کشیدن را ترک کنید. - از پرخوری اجتناب کنید
پرخوری و کم‌تحرکی دو عامل اصلی افزایش غلظت خون هستند. برای جلوگیری از این بیماری و عوارض آن:
- به مقدار مناسب غذا بخورید و از پرخوری خودداری کنید.
- اگر فست‌فود و غذاهای پرچرب زیاد در رژیم غذایی‌تان وجود دارد، آنها را کاهش دهید.
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه را افزایش دهید.
- گاهی معده‌تان را استراحت دهید و روزه بگیرید.
- فعالیت‌های ورزشی سبک و پیاده‌روی روزانه را به برنامه‌تان اضافه کنید.
قرص کاهش غلظت خون
داروهای رقیق‌کننده خون برای غلظت خون
برای کاهش غلظت خون، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به رقیق شدن خون کمک می‌کنند. این داروها باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شوند، زیرا مصرف بیش از حد آنها میتواند منجر به خونریزی‌های شدید گردد. از جمله داروهای رایج برای رقیق کردن خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسپرین
- کلوپیدوگرل (نام تجاری: پلاویکس)
- دی‌پیریدامول (نام تجاری: پرزانتین)
- تیکلوپدین (نام تجاری: تیکلید)
توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه یا بیش از حد این داروها میتواند خطراتی مانند خونریزی داخلی به همراه داشته باشد. بنابراین، همواره باید دستورات پزشک را به دقت دنبال کنید.
عوارض و خطرات غلظت خون
غلظت خون در صورتی که درمان نشود، میتواند پیامدهای بسیار خطرناکی داشته باشد. برخی از عوارض جدی این بیماری عبارتند از:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- آمبولی ریه
- بزرگ شدن کبد و طحال
- افزایش فشار خون
- زخم معده
- دردهای استخوانی که میتواند منجر به نقرس یا سنگ کلیه شود
- خونریزی بینی
این عوارض نشان‌دهنده اهمیت تشخیص و درمان به موقع پلیسیتمی است، زیرا هرگونه تاخیر در درمان میتواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود.
تاثیر حجامت برای غلظت خون
حجامت یا فصد خون، یک روش درمانی سنتی است که برای کاهش غلظت خون به کار می‌رود. در این روش، پزشک با ایجاد یک شکاف کوچک در دیواره رگ‌ها، مقداری خون از بدن بیمار خارج میکند. هدف اصلی از این کار، کاهش حجم خون به‌منظور رقیق‌کردن آن و یا هدایت خون به مسیری خاص برای درمان بیماری‌های خاص است. امروزه این روش به‌طور کاملاً بهداشتی و با استفاده از سوزن و کیسه‌های مخصوص انجام میشود. حجامت میتواند به دفع سموم بدن، ایجاد تعادل در اخلاط چهارگانه بدن و رقیق‌کردن خون کمک کند. در مقایسه با حجامت، فصد خون در کاهش پلیسیتمی تاثیر بیشتری دارد، در حالی که حجامت بیشتر در کاهش چربی خون، کلسترول و تری‌گلیسرید مؤثر است.
