عمل قلب باز چگونه انجام میشود؟

در بسیاری از موارد، بیماری‌های قلبی می‌توانند با تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا روش‌های غیرجراحی کنترل و درمان شوند. با این حال، برای درمان مشکلات خاصی مانند انسداد عروق کرونر، تعویض دریچه‌های آسیب‌دیده و نارسایی قلبی، جراحی ممکن است ضرورت پیدا کند. از روش‌های مختلف جراحی قلب، عمل قلب باز (Open-heart surgery) یکی از گزینه‌ها است.

عمل قلب باز چیست؟

جراحی قلب باز به ترمیم نقایص یا آسیب‌های قلبی کمک می‌کند. در این روش، جراح استخوان سینه را برش داده و قفسه سینه را باز می‌کند تا دسترسی به قلب آسان‌تر شود.

رایج‌ترین نوع جراحی قلب باز، عمل بای‌پس عروق کرونر است. عروق کرونر مسئول انتقال خون غنی از اکسیژن به عضله قلب هستند. اگر این عروق دچار مسدودیت یا باریک‌شدگی شوند، خطر حمله قلبی افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از این مشکل، در عمل بای‌پس قلب باز، جراح یک رگ خونی سالم را از قسمت‌های دیگر بدن گرفته و به شریان کرونری مسدود‌شده متصل می‌کند. این پیوند به رگ سالم اجازه می‌دهد که مسیر دوری از شریان مسدود‌شده را طی کرده و خون تازه را به قلب برساند.

عمل قلب باز برای ترمیم دریچه‌های میترال یا آئورت نیز ممکن است لازم شود. دریچه میترال که بین دهلیز چپ و بطن چپ قلب قرار دارد، از برگشت خون به سمت دهلیز جلوگیری می‌کند. دریچه آئورت نیز بین بطن چپ و شریان آئورت قرار دارد و پس از پمپاژ خون، مانع از برگشت آن به قلب می‌شود.

علاوه بر این، در صورت ابتلا به شرایط زیر ممکن است نیاز به انواع مختلف عمل قلب باز باشد:

• آریتمی‌ها از جمله فیبریلاسیون دهلیزی
• نقایص مادرزادی قلب مانند نقص سپتوم دهلیزی (سوراخ در قلب) یا سندرم هیپوپلاستیک قلب چپ
• نارسایی قلبی
• آنوریسم آئورت توراسیک

انواع عمل قلب باز چیست؟

برای انجام جراحی قلب باز، دو روش کلی وجود دارد که به شرح زیر هستند:

روش‌ها و توضیحات:

• روی پمپ:
  در این روش، پس از گرفتن تصاویر از رگ‌های قلب، دستگاه بای‌پس قلب-ریه به قلب متصل می‌شود و به‌طور موقت وظیفه قلب و ریه‌ها را بر عهده می‌گیرد. این دستگاه خون را از بدن به بیرون می‌برد و در عین حال خون تازه را در بدن به گردش در می‌آورد. جراح سپس بر روی قلبی که متوقف شده و جریان خون ندارد، عمل می‌کند. پس از پایان جراحی، دستگاه بای‌پس قطع می‌شود و قلب دوباره شروع به تپش می‌کند.
• خارج از پمپ:
  در این روش، جراحی بای‌پس بر روی قلبی که به طور طبیعی به تپش ادامه می‌دهد، انجام می‌شود. این روش به‌ویژه برای جراحی بای‌پس عروق کرونر (CABG) مناسب است و به آن جراحی قلب تپنده نیز گفته می‌شود.

در ادامه، سایر روش‌های جراحی قلب باز نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

۱. عمل قلب باز با لیزر یا عمل لیزر قلب چگونه است؟

سوزاندن رگ‌های قلب با لیزر، یا همان ابلیشن، یکی از جراحی‌های قلب است که به روش قلب باز انجام می‌شود. این روش معمولاً زمانی به کار می‌رود که رگ‌های قلب بیمار دچار فیبریلاسیون شده‌اند. ابلیشن به‌ویژه در مواقعی مورد نیاز است که فرد پیشتر سایر جراحی‌های قلب باز را پشت سر گذاشته باشد، به ویژه برای بیمارانی که جراحی بای‌پس قلب یا نصب دریچه قلب را تجربه کرده‌اند.

۲. عمل آنژیو قلب

عمل آنژیو قلب برای بیمارانی انجام می‌شود که رگ‌های کرونری قلب قادر به خون‌رسانی مناسب نیستند؛ یعنی یا دچار انسداد شده‌اند یا تنگ شده‌اند. در این روش، رگ‌های کرونر با استفاده از مش‌ها و ابزار فلزی باز می‌شوند تا جریان خون به قلب بهبود یابد و خون‌رسانی افزایش یابد.

۳. عمل بسته قلب

عمل قلب بسته جراحی‌ای است که در آن بیمار نیازی به استفاده از دستگاه بای‌پس قلب-ریه ندارد و نیازی به باز کردن قلب نیست. این نوع جراحی دارای خطرات و عوارض کمتری نسبت به عمل قلب باز است، اما تنها برای برخی از بیماران مناسب می‌باشد. در موارد خاص، ممکن است نیاز به عمل قلب باز برای دستیابی به بهبودی کامل باشد.

۴. عمل گشادی دریچه قلب

در مواقعی که دریچه‌های قلبی دچار گشادی شده‌اند، ممکن است قادر به عملکرد بهینه نباشند. در چنین شرایطی، می‌توان با انجام یک جراحی کم‌تهاجمی عملکرد دریچه را به حالت طبیعی بازگرداند یا با جایگزینی دریچه، نگرانی‌های بیمار را رفع کرد.

آیا عمل تعویض دریچه قلب خطرناک است؟ خطر مرگ ناشی از این جراحی به مراتب کمتر از خطر مرگ ناشی از عدم درمان علائم گشادی دریچه قلب است.

۵. عمل قلب باز تعویض دریچه آئورت و میترال

گاهی ممکن است دریچه آئورت دچار خرابی شده و نتواند به درستی عمل کند. در این شرایط، تعویض دریچه ضروری است و این امر مستلزم انجام عمل جراحی تعویض دریچه آئورت است که به طور معمول به عنوان یک روش تهاجمی محسوب می‌شود.

۶. عمل باطری قلب

وقتی قلب بیمار قادر به عملکرد مناسب نیست و نمی‌تواند به طور منظم و با سرعت مناسب بتپد، یک باتری قلبی برای تحریک و تنظیم ضربان قلب در آن قرار داده می‌شود. این عمل از طریق جراحی انجام می‌شود.

عمر افرادی که دارای باتری قلب هستند معمولاً طولانی است. بیشتر باتری‌های قلب به طور معمول بین ۵ تا ۷ سال دوام می‌آورند. پس از این مدت، نیاز به تعویض باتری یا ژنراتور پالس خواهد بود. هزینه باتری قلب با استفاده از بیمه تکمیلی نیز به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

مقاله پیشنهادی: عمل سوزاندن رگ قلب (ابلیشن قلب) چیست وچگونه انجام می‌شود؟ 

عمل یا جراحی قلب باز چگونه انجام می شود؟

عمل قلب باز، از جمله جراحی بای‌پس قلب (CABG)، در زنان و مردان به شیوه‌ای مشابه انجام می‌شود و معمولاً ۳ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. مراحل اصلی این جراحی به شرح زیر است:

1. بیهوشی عمومی: به بیمار بیهوشی عمومی داده می‌شود تا در طول جراحی در خواب و بدون درد باقی بماند. این نوع بیهوشی در عمل‌های قلب باز برای کودکان و نوزادان نیز استفاده می‌شود.
2. برش قفسه سینه: جراح برش بزرگی به اندازه ۸ تا ۱۰ اینچ در قفسه سینه بیمار ایجاد می‌کند.
3. برش استخوان سینه: جراح ممکن است تمام یا بخشی از استخوان سینه را برش دهد تا دسترسی به قلب فراهم شود.
4. اتصال به دستگاه بای‌پس قلب و ریه: در صورت نیاز، بیمار به دستگاه بای‌پس قلب و ریه متصل می‌شود که خون را از بدن دور کرده و به قلب جراح اجازه می‌دهد تا بدون جریان خون عمل کند. در برخی روش‌های جدیدتر، از این دستگاه استفاده نمی‌شود.
5. ایجاد مسیر جدید: جراح از یک ورید یا شریان سالم برای ایجاد یک مسیر جدید در اطراف شریان مسدود شده استفاده می‌کند.
6. بستن استخوان سینه: جراح استخوان سینه را با سیم‌های مخصوص می‌بندد و سیم‌ها را در بدن باقی می‌گذارد.
7. دوخت برش: برش اصلی با استفاده از بخیه‌های جراحی بسته می‌شود.

در برخی موارد، به ویژه برای بیماران در معرض خطر، مانند افرادی که چندین جراحی داشته‌اند یا افراد مسن، از روش‌هایی مانند آبکاری استرنوم استفاده می‌شود. در این روش، استخوان سینه پس از جراحی با صفحات تیتانیومی کوچک دوباره به هم متصل می‌شود.

جراحی قلب باز چه زمانی انجام می‌شود؟

زمانی که گرفتگی عروق کرونر یا انسداد عروق قلبی پیش می‌آید، جراحی قلب باز که به نام جراحی بای‌پس (CABG) شناخته می‌شود، ضروری است. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که عروق خونی که خون و اکسیژن را به عضلات قلب می‌رسانند، به دلیل تجمع و رسوب چربی‌ها در دیواره‌هایشان، تنگ و سفت می‌شوند که این پدیده به نام سخت شدن شریان‌ها شناخته می‌شود. رسوب این چربی‌ها باعث تنگی عروق شده و جریان خون از طریق آنها را دشوار می‌کند.

اگر خون نتواند به درستی به قلب برسد، احتمال سکته قلبی افزایش می‌یابد. پزشکان برای درمان انواع بیماری‌های قلبی از جراحی قلب باز بهره می‌برند. دلایل مختلفی برای انجام این نوع جراحی وجود دارد که به شرح زیر است:

• پیوند قلب
• جراحی بای‌پس
• درمان نارسایی قلبی
• درمان آریتمی‌های قلبی
• درمان بیماری عروق کرونر
• ترمیم نقایص مادرزادی قلب
• آنژیوپلاستی یا بازکردن عروق قلبی
• رفع انسداد شریان‌های منتهی به قلب
• نصب دستگاه‌های پزشکی برای بهبود عملکرد قلب
• ترمیم یا تعویض دریچه‌های قلبی که در جریان خون مشکلاتی ایجاد کرده‌اند.

نکات مهم قبل از جراحی قلب باز

قبل از انجام عمل جراحی قلب باز، رعایت نکات مهمی ضروری است تا به درستی برای عمل آماده شده و ریسک‌های مربوطه به حداقل برسد. به برخی از این نکات توجه کنید:

• پرهیز از الکل: مصرف الکل قبل از جراحی ممنوع است زیرا می‌تواند خطر شکست جراحی و عوارض جدی مانند حملات قلبی را افزایش دهد.
• اطلاع‌رسانی در مورد داروها: بیمار باید در مورد تمامی داروهایی که مصرف می‌کند، از جمله داروهای گیاهی، به جراح اطلاع دهد. همچنین باید هرگونه بیماری فعلی مانند تب، آنفولانزا یا سرماخوردگی را گزارش کند.
• ترک سیگار و داروهای رقیق‌کننده خون: جراح ممکن است از بیمار بخواهد که دو هفته قبل از جراحی، در صورت مصرف سیگار، آن را ترک کرده و از مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن خودداری کند.
• اصلاح موهای زائد: در صورت وجود موهای زائد در ناحیه سینه، این ناحیه باید اصلاح شود.
• استفاده از صابون خاص: پزشکان معمولاً از بیماران می‌خواهند که قبل از جراحی، با صابون مخصوصی که باکتری‌های سطح پوست را از بین می‌برد، شستشو دهند. این کار به کاهش خطر عفونت‌های پوستی بعد از جراحی کمک می‌کند.
• پرهیز از خوردن: بیمار باید شب قبل از جراحی از خوردن و نوشیدن خودداری کند.

پزشک جراح ممکن است اطلاعات و دستورالعمل‌های بیشتری را در مورد جزئیات جراحی ارائه دهد.

مراقبت‌های بعد از جراحی قلب باز

احساس بهبودی پس از عمل جراحی قلب باز معمولاً از شش هفته آغاز می‌شود و برای دستیابی به بهبودی کامل، حدود دوازده هفته زمان لازم است. برای تسریع روند بهبودی و حفظ سلامت قلب، بیمار باید به موارد زیر توجه کند:

• رژیم غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی سالم و متعادل.
• فعالیت بدنی: اتخاذ شیوه زندگی فعال و پرتحرک.
• مدیریت فشار خون و کلسترول: نظارت بر فشار خون و میزان کلسترول.
• مراقبت از محل جراحی: نگهداری از محل برش و زخم‌های جراحی.
• پرهیز از غذاهای ناسالم: کاهش مصرف غذاهای شور، چرب و شیرین.
• جلوگیری از ثابت ماندن طولانی‌مدت: اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در یک مکان.
• شروع آرام فعالیت‌ها: آغاز پیاده‌روی و تحرک به آرامی و بدون عجله.
• ترک سیگار و دخانیات: قطع استعمال سیگار و سایر دخانیات در صورت استفاده.

بیمار باید به شدت از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز کند و در صورت نیاز به استفاده از مسکن‌ها و داروهای خاص، با پزشک مشورت نماید. همچنین، استراحت و خواب کافی اهمیت زیادی دارد. در دوران نقاهت، توصیه می‌شود که از مصرف کافئین و قهوه در طول روز خودداری شود.

عوارض عمل قلب باز

جراحی قلب باز یک روش تهاجمی است که ممکن است با عوارض متعددی همراه باشد. رایج‌ترین عارضه پس از این جراحی، خونریزی است. در کنار این مشکل، دیگر عوارض ممکن شامل موارد زیر هستند:

• ذات‌الریه: عفونت ریه که ممکن است پس از جراحی به وجود آید.
• درد قفسه سینه: احساس درد و ناراحتی در ناحیه قفسه سینه.
• نارسایی کلیه و ریه: اختلال در عملکرد کلیه‌ها و ریه‌ها.
• تشنج: ممکن است پس از جراحی، برخی بیماران دچار تشنج شوند.
• ضعف عمومی: احساس ضعف و کاهش انرژی پس از عمل.
• حمله قلبی: بروز علائم سکته قلبی که به دلیل اختلال در جریان خون به قلب است.
• مشکلات تنفسی: به‌ویژه در بیماران دیابتی، مشکلات تنفسی ممکن است تشدید شود.
• از دست دادن حافظه: برخی بیماران ممکن است به علت به هوش نیامدن کامل بعد از جراحی، دچار مشکلات حافظه شوند.
• مرگ: در صورت توقف جریان خون در حین جراحی، خطر مرگ افزایش می‌یابد.
• خونریزی: خونریزی ممکن است در محل برش و نواحی جراحی رخ دهد.
• از دست دادن خون: ممکن است نیاز به انتقال خون برای بیمار باشد.
• سکته مغزی: لخته‌های خونی که بعد از جراحی شکل می‌گیرند، می‌توانند به سکته مغزی منجر شوند.
• آسیب ایسکمیک قلب: آسیب به بافت قلب به دلیل کاهش جریان خون به قلب.
• عفونت زخم قفسه سینه: این مشکل به ویژه در بیماران چاق، دیابتی و کسانی که سابقه بیماری عروق کرونر دارند، شایع‌تر است.
• لخته شدن خون: ایجاد لخته در داخل یا اطراف قلب که اگر به جریان خون منتقل شود، ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند.
• ریتم غیرطبیعی قلب: در موارد نادر، مشکلات ریتم قلب ممکن است رخ دهد که با استفاده از پیس میکر داخلی یا خارجی قابل درمان است.
• تامپوناد قلبی: وضعیت خطرناک که در آن کیسه اطراف قلب با خون پر شده و عملکرد قلب را مختل می‌کند، که ممکن است به مرگ منجر شود.

علت سکته مغزی بعد از عمل قلب باز چیست؟

سکته مغزی پس از جراحی قلب باز می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. در زیر به برخی از علل رایج سکته مغزی پس از این نوع جراحی اشاره شده است:

لخته‌های خونی: در طول جراحی قلب باز، لخته‌های خونی ممکن است از نواحی مختلف قلب به سمت مغز حرکت کنند. این لخته‌ها می‌توانند به انسداد رگ‌های مغزی منجر شوند و سکته مغزی ایجاد کنند.

اختلال در تعادل داروهای ضد انعقادی و انعقادی: بعد از جراحی قلب باز، بیماران ممکن است از داروهای ضد انعقادی برای پیشگیری از تشکیل لخته خون استفاده کنند. اما گاهی این داروها می‌توانند به بروز سکته مغزی کمک کنند.

آسیب به سیستم عروقی: جراحی قلب باز ممکن است باعث آسیب به رگ‌ها و عروق متصل به مغز شود. این آسیب‌ها می‌توانند منجر به خونریزی یا تشکیل لخته در رگ‌های مغزی شوند و به سکته مغزی منجر گردند.

شدت و مدت زمان عمل جراحی: جراحی قلب باز یک فرآیند پیچیده است و شدت و مدت زمان جراحی می‌تواند تأثیرات منفی بر روی عملکرد عروق مغزی داشته باشد. این مسئله ممکن است به کاهش جریان خون در عروق مغز و در نتیجه سکته مغزی منجر شود.

عوامل دیگر: عواملی نظیر عفونت‌ها، مشکلات ناشی از بیهوشی، فشار خون بالا، و دیابت نیز می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند.

احتمال بروز سکته مغزی به نوع عمل و وضعیت بیمار بستگی دارد و معمولاً بین 2 تا 5 درصد متغیر است.

• از هر 100 نفری که جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) انجام می‌دهند، 2 تا 3 نفر ممکن است دچار سکته مغزی شوند.
• این احتمال در مورد جراحی تعویض دریچه آئورت به 5 نفر از هر 100 نفر می‌رسد.
• وجود سابقه مشکلات قلبی، مانند بیماری عروق کرونر یا جراحی‌های ترکیبی، می‌تواند خطر سکته مغزی را تا 10 برابر افزایش دهد.

عمل قلب باز نوزاد چگونه است؟

جراحی قلب باز نوزاد برای اصلاح و ترمیم نقص‌های قلبی مادرزادی انجام می‌شود و معمولاً برای کودکان زیر ۶ ماه مناسب است.

در این نوع جراحی، پس از بیهوشی نوزاد، جراح قفسه سینه را برش می‌زند تا به قلب دسترسی پیدا کند. سپس برای رفع نقص‌های قلبی یا ایرادات مادرزادی، ممکن است اقداماتی نظیر زیر انجام شود:

• اتصال یا جدا کردن رگ‌های خونی
• برداشتن بافت‌های اضافی یا غیرطبیعی
• ترمیم یا تعویض دریچه‌های قلب

پس از پایان جراحی، قفسه سینه نوزاد بخیه زده شده و محل جراحی پانسمان می‌شود.

مدت زمان لازم برای انجام جراحی قلب باز نوزاد به طور معمول بین ۳ تا ۶ ساعت است.

عمل قلب باز برای افراد دیابتی

عمل قلب باز در بیماران دیابتی به دو جنبه اصلی نیاز دارد. نخست، پس از جراحی، این افراد نیازمند دریافت انسولین هستند زیرا ممکن است قند خون آن‌ها پس از عمل افزایش یابد.

دوم، بیماران دیابتی به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، بیشتر در معرض عفونت‌ها قرار دارند. بنابراین، خطر ابتلا به عفونت‌های پس از جراحی در این گروه بیشتر است.

تحقیقی که در سال 2023 در مجله “Journal of the American College of Cardiology” منتشر شد، نشان داد که افراد دیابتی که تحت عمل قلب باز قرار می‌گیرند، با خطرات بیشتری نسبت به افراد غیر دیابتی مواجه هستند. این مطالعه به وضوح مشخص کرد که بیماران دیابتی بیشتر به عفونت زخم، عدم بهبود زخم، مشکلات کلیوی، لخته شدن خون و سکته مغزی دچار می‌شوند.

توجه: کنترل قند خون قبل و بعد از جراحی می‌تواند به کاهش خطر عوارض ناشی از عمل قلب باز در افراد دیابتی کمک کند.

برخی از مهم‌ترین عوارضی که ممکن است پس از عمل قلب باز برای بیماران دیابتی به وجود آید شامل موارد زیر است:

• عفونت
• خونریزی
• مشکلات تنفسی
• مشکلات کلیوی
• تأخیر در بهبود زخم

برای کاهش خطرات مرتبط با عمل قلب باز در افراد دیابتی، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• به طور منظم قند خون خود را مدیریت کنید.
• از روش‌های جراحی کم تهاجمی برای کاهش آسیب‌های بافتی استفاده کنید.
• تحت نظر پزشک متخصص قلب، از داروهای ضد انعقاد خون به منظور کاهش خونریزی بهره‌مند شوید.

علت ورم پا بعد از عمل قلب باز چیست؟

ورم پا پس از عمل قلب باز می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:

1. احتباس مایعات:
   پس از جراحی قلب باز، بدن ممکن است تمایل به نگه‌داشتن مایعات بیشتری داشته باشد. این مایعات می‌توانند در پاها تجمع کرده و منجر به ورم شوند.
2. کاهش جریان خون:
   عمل قلب باز ممکن است باعث کاهش جریان خون به پاها شود. این کاهش جریان خون می‌تواند منجر به تجمع مایعات در نواحی پایین‌تر بدن، مانند پاها، گردد.
3. مصرف داروهای ضد درد:
   برخی داروهای ضد درد، به ویژه مسکن‌های مخدر، ممکن است باعث احتباس مایعات شوند و به ورم پا کمک کنند.

در بسیاری از موارد، ورم پا پس از عمل قلب باز به‌طور طبیعی برطرف می‌شود. با این حال، در مواردی که ورم بهبود نمی‌یابد، پزشک ممکن است دارو یا روش‌های درمانی دیگری را برای کاهش ورم تجویز کند.

همچنین، پس از عمل قلب باز، افزایش فشار خون مسئله‌ای شایع است و می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:

• افزایش سطح استرس:
  استرس ناشی از عمل جراحی و دوره نقاهت می‌تواند فشار خون را بالا ببرد.
• مصرف داروهای ضد درد:
  داروهایی که برای کاهش درد استفاده می‌شوند، ممکن است بر فشار خون تأثیر بگذارند.
• التهاب اندام‌های داخلی:
  التهاب در اندام‌های داخلی، به ویژه قلب و شریان‌ها، می‌تواند به بالا رفتن فشار خون منجر شود.