ام آر آی قلب یا همان تصویربرداری تشدید مغناطیسی قلب و عروق (MRI) یکی از تکنیک‌های پیشرفته پزشکی است که با بهره‌گیری از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیق و باکیفیتی از ساختار و عملکرد قلب و عروق ایجاد می‌نماید. این روش جهت شناسایی و بررسی مشکلات مرتبط با قلب و سیستم عروقی به کار گرفته میشود.
ام آر آی قلب و رگ های خونی چیست؟
تصویربرداری ام‌آر‌آی قلب و عروق یکی از تکنیک‌های تشخیصی پیشرفته برای شناسایی بیماری‌های قلبی و عروقی به شمار می‌رود. با پیشرفت روش‌های گوناگون تشخیصی، امکان ارزیابی دقیق‌تر قلب و عروق خونی فراهم شده است. این موضوع باعث افزایش گزینه‌های معاینه و ارتقای شانس بهبودی و درمان بیماران شده است. یکی از ابزارهای تشخیصی مؤثر در این زمینه، ام‌آر‌آی قلب و عروق است که به نام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز شناخته میشود. این فناوری با استفاده از یک میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و یک سیستم کامپیوتری، تصاویری دقیق از ساختارهای داخلی قلب و عروق خونی تولید میکند.
MRI یک روش غیرتهاجمی است که پزشکان برای بررسی شرایط مختلف، از جمله اختلالات قلبی و عروقی و ارزیابی نشانه‌های بیماری‌های قلبی-ریوی، از آن بهره می‌گیرند. این فرآیند تصاویری واضح و جامع از قلب، عروق اطراف آن، حفره‌ها، دریچه‌ها و ماهیچه‌های قلبی ارائه میدهد و عملکرد دقیق این ساختارها را نشان میدهد.
تصاویر حاصل از این روش که به صورت دو یا سه‌بعدی تهیه میشوند، اطلاعات ارزشمندی در اختیار متخصصان قرار می‌دهند تا بتوانند به علل مشکلات قلبی و عروقی پی ببرند. این دقت بالا به پزشکان امکان میدهد گزینه‌های درمانی مؤثرتری را برای بیماران انتخاب کنند.
دلایل انجام ام آر آی قلب
این آزمایش به طور گسترده برای شناسایی و ارزیابی شرایط و اختلالات زیر به کار گرفته میشود:
- درد قفسه سینه، تنگی نفس یا بی‌هوشی
- بزرگ شدن اندازه قلب
- ضخیم شدن عضلات قلب
- نارسایی عملکرد قلب
- بیماری عروق کرونر قلب
- صدمات، التهابات یا عفونت‌های عضله قلب
- مشکلات یا نقایص دریچه‌های قلب
- رسوبات غیرطبیعی آهن در عضله قلب
- پارگی، گشاد شدن، تنگی یا التهاب آئورت
- اختلالات مربوط به پرده قلب مانند پریکاردیت
- بروز توده یا سرطان در قلب
- مشکلات مادرزادی قلب که از زمان تولد وجود داشته‌اند
علاوه بر این کاربردهای تشخیصی، پزشک متخصص ممکن است در شرایط زیر نیز نیاز به بررسی و تفسیر ام‌آر‌آی قلب داشته باشد:
- ارزیابی میزان آسیب‌دیدگی قلب پس از سکته قلبی یا انسداد عروق کرونری
- تعیین محل دقیق آسیب در قلب
- سنجش اثربخشی فرآیند درمانی
- برنامه‌ریزی برای روش‌های درمانی دیگر مانند جراحی
- بررسی موفقیت جراحی قلب اخیر
این ارزیابی به پزشکان متخصص قلب و عروق کمک میکند تا با دقت بیشتری وضعیت بیمار را تحلیل کرده و گزینه‌های درمانی بهینه را ارائه دهند.
انواع ام آر آی قلب و عروق
انواع مختلفی از ام‌آر‌آی قلب وجود دارد که در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم:
ام‌آر‌آی برای بررسی حیات قلب
در این روش، هنگام اسکن، ماده حاجب به داخل سیاهرگ تزریق میشود. به این ترتیب، بخش‌هایی از قلب که دچار زخم یا اسکار شده‌اند و جریان خون کمتری دریافت می‌کنند، در تصاویر به وضوح نواحی سالم دیده نمی‌شوند.
این ویژگی می‌تواند به شناسایی بیماری ایسکمیک قلبی (کمبود خون و اکسیژن‌رسانی به قلب) کمک کند.
ام‌آر‌آی برای ارزیابی عملکرد بطن‌ها
بطن راست و چپ که دو حفره پایینی قلب هستند، خون را از حفره‌های بالایی دریافت کرده و با انقباض، آن را به شریان‌ها پمپاژ می‌کنند.
در این نوع ام‌آر‌آی، یک فیلم کوتاه از تصاویر ثبت‌شده ایجاد میشود که حرکت عضلات قلب را به‌صورت دقیق نشان میدهد. این امکان فراهم میشود تا حجم حفره‌های قلب و میزان خون پمپاژشده در هر ضربان اندازه‌گیری شود.
ام‌آر‌آی برای ارزیابی پرفیوژن قلب
این روش جریان خون به قلب (پرفیوژن) را هم در حالت استراحت و هم هنگام استرس بررسی میکند. برای ایجاد شرایط استرس، از تزریق دارویی مانند آدنوزین استفاده میشود.
ارزیابی ساختار قلب
این نوع اسکن معمولاً در مواردی انجام میشود که فرد سابقه بیماری مادرزادی قلبی داشته باشد. این روش یک نمای کلی از ساختار قلب و ارتباط میان حفره‌های مختلف و عروق اصلی ارائه میدهد. همچنین برای بررسی توده‌های قلبی نیز کاربرد دارد.
ام‌آر‌آی آنژیوگرافی قلب
این نوع ام‌آر‌آی برای بررسی وضعیت آئورت (شریان اصلی خروجی قلب) و شاخه‌های آن به کار می‌رود. اصطلاح “آنژیوگرافی” به تصویربرداری از رگهای خونی اشاره دارد و در این روش، جزئیات رگ‌ها به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند.
ام آر آی قلب چگونه انجام میشود؟
این فرایند معمولاً بین ۱۵ تا ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد و کاملاً بدون درد است. بیمار باید روی تختی دراز بکشد که به درون اسکنری با طراحی تونل‌شکل و دو انتهای باز حرکت میکند. در طول تصویربرداری، بیمار باید بی‌حرکت باقی بماند و در مواقع مشخصی نیز نفس خود را برای چند ثانیه نگه دارد. برای دستیابی به تصاویر دقیق‌تر، ممکن است دستگاه کوچکی روی قفسه سینه یا شکم بیمار قرار داده شود. همچنین، دستگاه فشارسنج برای کنترل فشار بیمار در حین انجام ام‌آر‌آی قلب به کار گرفته میشود.
در حالی که مدت‌زمان تصویربرداری ممکن است تا ۹۰ دقیقه باشد، کلید زنگی در نزدیکی بیمار قرار دارد که در صورت نیاز می‌توان با استفاده از آن رادیولوژیست را مطلع کرد. اسکنر در حین کار سروصدای زیادی تولید میکند؛ به همین دلیل معمولاً به بیمار پیشنهاد میشود از هدفون یا گوشی با موسیقی آرامش‌بخش استفاده کند. اگر بیمار به فضای بسته حساسیت دارد (کلاستروفوبیا)، باید این موضوع را از قبل با پزشک در میان بگذارد؛ چرا که این حالت معمولاً با مصرف یک مسکن قابل مدیریت است.
مدت‌زمان انجام ام‌آر‌آی قلب:
کل فرآیند این روش، از آغاز تا پایان، معمولاً بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
چه کسانی باید ام آر آی قلب انجام دهند؟
این روش به منظور شناسایی بیماری‌های قلبی و موارد زیر به کار می‌رود و افرادی با این شرایط، گزینه‌های مناسبی برای انجام این آزمایش هستند:
- بیماری‌های عروق کرونری
- وجود توده‌ها و ترومبوزهای قلبی
- ناهنجاری‌های مربوط به پریکارد
- کاردیومیوپاتی
- اختلالات قلبی مادرزادی
- آریتمی (علائم آریتمی قلبی چیست؟)
- مشکلات مرتبط با آئورت
این موارد دلایل اصلی برای انجام این روش تشخیصی محسوب میشوند.
چه کسانی نباید ام آر آی قلب انجام دهند؟
این روش ایمن و بی‌خطر بوده و محدودیت‌های زیادی ندارد، اما در برخی شرایط توصیه نمی‌شود:
- انجام این تکنیک در دوران بارداری ممکن است مناسب نباشد، به‌ویژه زمانی که استفاده از مواد حاجب رادیواکتیو ضروری باشد.
- برخی اجسام فلزی، مانند ایمپلنت‌های قلبی یا پین‌های فلزی، ممکن است با فرآیند تصویربرداری تداخل ایجاد کرده و دقت نتایج را کاهش دهند.
- در مواردی که ماده حاجب رادیواکتیو به کار می‌رود، ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد شود.
- افرادی که به مشکلات کلیوی یا اختلالات عملکرد کلیه دچار هستند، ممکن است برای این روش مناسب نباشند.
- افراد مبتلا به آسم، تنگی نفس، کلاستروفوبیا یا دیگر مشکلات تنفسی ممکن است با انجام این روش دچار محدودیت شوند.
میزان دقت ام آر آی قلبی چقدر است؟
در جریان فرآیند MRI قلب، دستگاه داده‌های مغناطیسی را از قلب دریافت کرده و به کامپیوتر انتقال میدهد. نرم‌افزارهای تخصصی از این داده‌ها برای ایجاد تصاویر دقیق، مقطعی و سه‌بعدی از قلب بهره می‌برند. این تصاویر امکان بررسی ساختار و عملکرد قلب را برای پزشکان فراهم کرده و در تشخیص بیماری‌ها مؤثر هستند. این روش از دقت بسیار بالایی برخوردار است و به پزشکان اجازه میدهد تا جزئیات دقیقی از ساختارهای قلبی را مشاهده کنند. تصاویر ایجادشده دارای رزولوشن بالا و نمایی دقیق از عملکرد و ساختار قلب هستند.
به این وسیله می‌توان بیماری‌های قلبی را در مراحل اولیه شناسایی کرده و بهترین درمان را برنامه‌ریزی کرد. با این حال، کیفیت تصاویر به عواملی نظیر تجهیزات، مهارت و دانش تصویربردار و تفسیرکننده، و شرایط بدنی بیمار وابسته است. مشکلاتی مانند حرکت بیمار، وجود اشیاء فلزی در بدن، یا نقص فنی دستگاه MRI می‌توانند بر کیفیت تصاویر تأثیر بگذارند. بنابراین، تفسیر نهایی تصاویر و تشخیص دقیق باید توسط متخصص قلب و عروق انجام شود.
ام آر آی قلب در دوران بارداری چگونه است؟
موضوع خطرات و عوارض احتمالی MRI شامل زنان باردار نیز میشود. با این حال، بررسی چندین هزار زن باردار که تحت تصویربرداری MRI قرار گرفته‌اند، نشان داده است که تاکنون هیچ عارضه‌ای در این زمینه مشاهده نشده است. بهطور کلی، هیچ روش پزشکی یا تصویربرداری نباید بدون وجود ضرورت (اندیکاسیون) انجام شود، و این قاعده در مورد MRI در دوران بارداری نیز صادق است.
با این وجود، اگر به هر دلیلی انجام MRI ضروری باشد، این روش معمولاً بدون مانع بوده و در برخی موارد حتی توصیه میشود، به‌ویژه برای ارزیابی مشکلات یا نقایص احتمالی جنین و مادر. اما در مواردی که MRI همراه با تزریق ماده حاجب انجام میشود، به دلیل عبور این ماده از جفت، توصیه میشود که از انجام آن پرهیز شود.
مزایای MRI قلب نسبت به سایر تصویربرداری ها چیست؟
MRI قلب یا اکوکاردیوگرافی؛ کدام دقیق‌تر است؟ MRI قلبی دقیق‌تر است یا سی‌تی‌اسکن یا آنژیوگرافی؟
بررسی عروق کرونر: در تشخیص تنگی عروق قلب، سی‌تی‌آنژیوگرافی دقت بالاتری نسبت به MRI قلبی دارد و آنژیوگرافی معمولی همچنان دقیق‌ترین روش محسوب میشود. اما برای تعیین اینکه آیا این تنگی باعث مشکلات در عضله قلب شده است یا خیر، MRI قلبی اطلاعات دقیق‌تری ارائه میدهد.
دقت در بررسی عضله قلب: MRI قلبی به دلیل توانایی بالا در ارزیابی بافت عضله قلب، به‌ویژه در تشخیص بیماری‌هایی نظیر التهاب عضله قلب (میوکاردیت) ناشی از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری از دقت بیشتری برخوردار است. این ویژگی بزرگ‌ترین مزیت MRI قلبی به شمار می‌رود.
ارزیابی بیماری‌های عروقی: در مواردی همچون سکته‌های قلبی و ایسکمی قلبی، دقت MRI قلبی چندین برابر اسکن هسته‌ای بوده و تصاویر با وضوح بالاتری ارائه میدهد.
حساسیت در تشخیص: در اسکن هسته‌ای، برای تشخیص، باید حداقل 10 گرم از بافت آسیب ببیند، اما در MRI قلبی حتی با از بین رفتن تنها 1 گرم از بافت نیز امکان تشخیص وجود دارد.
ارزیابی عملکرد قلب: در بررسی عملکرد قلب و حجم‌های قلبی، MRI قلبی نسبت به اکوکاردیوگرافی دقت بیشتری دارد و میزان عملکرد قلب را با جزئیات دقیق‌تری نشان میدهد. این روش برخلاف اکوکاردیوگرافی به مهارت پزشک انجام‌دهنده وابسته نیست، زیرا MRI قلبی کاملاً مستقل از اپراتور است.
| ویژگی‌ها | ام آر آی قلبی | اکو کاردیوگرافی |
|---|---|---|
| نوع تصویربرداری | امواج رادیویی | با امواج صوتی |
| تصویربرداری ساختاری | تفصیلی و دقیق با جزئیات | تفصیلی با دقت کمتر بدون جزئیات |
| تصویربرداری عملکردی | بله | بله |
| تصویربرداری در حرکت | بله | بله |
| نیاز به تزریق کنتراست | ممکن است نیاز باشد. | نیازی ندارد. |
| هزینه | بیشتر | کمتر |
| امنیت در دوره بارداری | مشخص نیست و فقط در موارد ضروری باید انجام شود. | امن |
نکات مهم قبل از ام آر آی قلب
قبل از انجام این روش، لازم است نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- پیش از موعد مشخص برای انجام MRI قلب، هرگونه بیماری، داروهای مصرفی، حساسیت‌ها یا واکنش‌های نامطلوب ناشی از آزمایش‌های قبلی را به پزشک خود اطلاع دهید.
- در برخی موارد، ممکن است قبل از آزمایش نیاز به محدودیت در مصرف غذا و نوشیدنی باشد. بنابراین، بهتر است طبق دستور پزشک عمل کنید.
- پیش از وارد شدن به اتاق، تمام اشیاء فلزی از جمله ساعت، جواهرات، عینک، کلید و سایر اشیاء فلزی را از خود جدا کنید؛ زیرا این اشیاء ممکن است با میدان مغناطیسی تداخل داشته باشند.
- اگر دارای دستگاه‌های الکترونیکی همچون پیس میکر قلبی یا پین‌های فلزی در بدنتان هستید، حتماً این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
- در صورتی که باردار هستید، لازم است این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.
- در صورت داشتن حساسیت به هر دارو یا ماده مصرفی، پزشک را مطلع سازید. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد که مصرف داروها به طور موقت متوقف شود.
- در برخی موارد، ممکن است نیاز به تزریق وریدی ماده کنتراست باشد. اگر شما یا اعضای خانواده‌تان نسبت به ماده حاجب حساسیت دارید، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر احتمال می‌دهید که در طول فرایند انجام آزمایش احساس ناراحتی کنید یا به حمایت نیاز دارید، می‌توانید یک همراه با خود به همراه بیاورید.
- در نهایت، توصیه‌ها و دستوراتی که پزشک برای آمادگی قبل از MRI قلب ارائه میدهد، به دقت رعایت کنید.
