ماموگرافی یکی از روش‌های سریع برای شناسایی سرطان سینه است که با استفاده از تابش دوزهای پایین اشعه ایکس انجام میشود. معمولاً هنگامی که فرد علائمی مانند درد، احساس توده، پوسته‌پوسته شدن سطح سینه، فرورفتگی یا سایر تغییرات غیرعادی در ناحیه سینه را تجربه می‌کند، پزشک برای اطمینان از نوع مشکل، mammographyرا پیشنهاد می‌دهد.
شبکه بین‌المللی سرطان (NCCN) توصیه می‌کند زنان بالای ۴۰ سال سالانه ماموگرافی انجام دهند. همچنین، زنانی که سابقه خانوادگی سرطان سینه یا رحم دارند، بهتر است پیش از ۴۰ سالگی غربالگری ماموگرافی را آغاز کنند، چراکه تشخیص زودهنگام سرطان سینه به‌طور قابل‌توجهی شانس درمان موفق را افزایش می‌دهد.
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی به منظور مشاهده بافت پستان به کار می‌رود و در این روش از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌کنند. این آزمایش، که به آن ماموگرام نیز گفته میشود، به شناسایی و تشخیص زودهنگام بیماری‌های سینه در زنان کمک می‌کند.
ماموگرافی نقشی کلیدی در شناسایی سرطان پستان دارد. همچنین، از این روش برای ارزیابی و تشخیص مشکلات مرتبط با سینه در زنانی که علائمی مانند وجود توده، درد، فرورفتگی روی سینه یا ترشح از نوک سینه را دارند، بهره می‌گیرند.
واحد mammography شامل جعبه‌ای مستطیل شکل است که درون آن لوله تولید اشعه ایکس قرار دارد. این دستگاه به طور ویژه برای بررسی سینه با اشعه ایکس طراحی شده و دارای تجهیزات خاصی است که تنها به سینه اجازه می‌دهد تا در معرض اشعه قرار گیرد.
دستگاهی که به این واحد متصل است، سینه را نگه داشته، فشرده می‌کند و در موقعیت مناسب قرار می‌دهد تا واحد بتواند تصاویر را از زوایای مختلف ثبت کند.
انواع ماموگرافی در تصویربرداری پزشکی
ماموگرافی در سه شاخه بسیار پیشرفته ماموگرافی دیجیتال، دستگاه‌های تشخیص کامپیوتری و توموسنتزیس طبقه‌بندی میشود که عبارتند از :
ماموگرافی دیجیتال
ماموگرافی دیجیتال یا ماموگرافی دیجیتال کامل (FFDM) سیستمی است که در آن تصاویر ماموگرافی پستان با استفاده از مبدل‌های اشعه ایکس ایجاد می‌شوند، به‌جای آنکه از فیلم‌های رادیوگرافی استفاده شود. این سیستم شباهت زیادی به دوربین‌های دیجیتال دارد که با دوز پایین، تصاویری باکیفیت تولید می‌کنند. تصاویر تولیدشده توسط رادیولوژیست بررسی و برای نگهداری بلندمدت به کامپیوتر منتقل می‌شوند.
دستگاه‌های تشخیص کامپیوتری (CAD)
این دستگاه‌ها نقاط غیرعادی مانند مناطق متراکم، توده‌ها یا کلسیفیکاسیون‌های پستان را در تصاویر دیجیتال ماموگرافی مشخص می‌کنند. دستگاه‌های CAD با برجسته‌سازی این نواحی در تصویر، رادیولوژیست را برای بررسی دقیق‌تر این مناطق یاری می‌دهند.
توموسنتزیس پستان
توموسنتزیس پستان یا همان ماموگرافی سه‌بعدی، با نام توموسنتزیس دیجیتال پستان (DBT) نیز شناخته میشود. این روش شامل تصویربرداری از زوایای مختلف پستان است که در نهایت تصویری سه‌بعدی از بافت سینه ایجاد می‌کند. تصویربرداری سه‌بعدی با ترکیب برش‌های نازک بافت و ادغام آنها مشابه تصاویر توموگرافی کامپیوتری ساخته میشود. دوز تابشی در برخی از سیستم‌های توموسنتزی پستان کمی بیشتر از دوز mammography استاندارد است، اما دوز تابشی این روش تأییدیه FDA را دارد.
مزایای ماموگرافی
غربالگری ماموگرافی احتمال مرگ ناشی از سرطان سینه را کاهش می‌دهد و برای شناسایی انواع مختلف سرطان پستان، از جمله سرطان داکتال تهاجمی و لوبولار تهاجمی، موثر است. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا تومورهای کوچک را با دقت بیشتری شناسایی کنند. همچنین، mammography شانس شناسایی بافت‌های غیرطبیعی مجاری شیری، که به کارسینوم داکتال معروف هستند، را افزایش می‌دهد.
پس از انجام ماموگرافی، هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند و پرتوهای ایکس معمولاً عوارض جانبی به همراه ندارند.
مامو گرافی چگونه انجام می شود؟
یونیت ماموگرافی شامل جعبه‌ای مستطیل‌شکل است که تیوب اشعه ایکس در آن قرار دارد و به‌طور ویژه برای تصویربرداری اشعه ایکس از پستان طراحی شده است. این دستگاه بخشی دارد که پستان را نگه داشته و تحت فشار قرار می‌دهد تا از زوایای مختلف تصویربرداری شود. به‌طور متوسط، ماموگرافی حدود ۳۰ دقیقه زمان می‌برد و به صورت سرپایی انجام میشود. پیش از شروع تصویربرداری، تکنولوژیست پستان‌های بیمار را در یونیت mammographyقرار داده و آنها را روی یک پلت‌فرم مخصوص می‌گذارد. سپس با یک پدال پلاستیکی شفاف، پستان‌ها فشرده می‌شوند و تکنسین به تدریج این فشار را تنظیم می‌کند. فشرده‌سازی بافت پستان دارای مزایای زیر است:
- نازک‌سازی بافت برای بهبود وضوح تصویر
- کاهش پراکندگی اشعه ایکس جهت افزایش شفافیت
- استفاده از دوز پایین‌تر اشعه در حجم نازک‌تری از بافت
- ثابت نگه‌داشتن بافت برای جلوگیری از تارشدگی تصویر
- گسترش بافت برای مشاهده ناهنجاری‌های پنهان میان لایه‌ها
در طول تصویربرداری، ممکن است از بیمار درخواست شود موقعیت خود را تغییر دهد. رایج‌ترین تصاویر در ماموگرافی از زاویه بالا به پایین و جانبی گرفته می‌شوند و این روند برای پستان دوم نیز تکرار میشود. برای تصویربرداری توموسنتزیس، فشرده‌سازی پستان جهت کاهش حرکات و بهبود کیفیت تصاویر ضروری است. در غربالگری توموسنتزیس، تصاویر دو بعدی از ترکیب تصاویر سه‌بعدی به دست می‌آیند. بیمار باید در طول mammographyبی‌حرکت باقی بماند و ممکن است از او خواسته شود چند ثانیه نفس خود را حبس کند تا وضوح تصویر حفظ شده و از تاری جلوگیری شود.
آمادگی لازم برای انجام ماموگرافی
پیش از انجام mammography، دوش گرفته و از استفاده از پودر تالک یا بوگیر زیر بغل پرهیز کنید، چرا که این مواد ممکن است منجر به تفسیر نادرست تصاویر شوند. در روز تصویربرداری، از به‌کارگیری هرگونه پودر بدن، کرم، دئودورانت یا لوسیون روی سینه خودداری کنید. نیازی به تغییر رژیم غذایی نیست و داروهای خود را مطابق معمول مصرف کنید. همچنین از به همراه داشتن زیورآلات خودداری نمایید. اگر احتمال بارداری وجود دارد، حتماً پیش از تصویربرداری، این موضوع را به اطلاع رادیولوژیست برسانید.
ماموگرافی چه محدودیت هایی دارد؟
با اینکه ماموگرافی به‌عنوان مؤثرترین ابزار غربالگری سرطان پستان شناخته میشود، اما نمی‌تواند همه موارد سرطان پستان را شناسایی کند؛ این حالت به‌عنوان نتیجه منفی کاذب شناخته میشود. همچنین، اگر تصاویر ماموگرافی غیرطبیعی به نظر برسند اما سرطان وجود نداشته باشد، این وضعیت به‌عنوان نتیجه مثبت کاذب در نظر گرفته میشود. تصاویر ماموگرافی غربالگری اغلب برای تشخیص خوش‌خیم یا بدخیم بودن توده کافی نیستند، و در صورت مشاهده ناهنجاری، ممکن است رادیولوژیست درخواست آزمایش‌های تشخیصی اضافی داشته باشد.
لازم است توجه شود که تمامی سرطان‌های پستان در ماموگرافی دیده نمی‌شوند. تفسیر تصاویر ماموگرافی چالش‌برانگیز است، زیرا ظاهر بافت پستان در هر فرد متفاوت است. برخی از سرطان‌های پستان ممکن است در تصاویر آشکار نباشند و رادیولوژیست ممکن است ترجیح دهد تصاویر را با mammography قبلی مقایسه کند.
علاوه بر این، تراکم بالای بافت پستان می‌تواند شناسایی سرطان را در تصاویر ماموگرافی دشوار کند. همچنین، پروتزهای سینه ممکن است مانع از دستیابی به نتایج دقیق شوند، زیرا ایمپلنت‌های سیلیکونی یا نمکی برای اشعه ایکس شفاف نیستند و می‌توانند مانع دید واضح بافت‌های اطراف شوند. تکنسین‌های با تجربه می‌دانند که چگونه سینه‌ها را فشرده کنند تا به ایمپلنت‌ها آسیبی نرسد.
تفسیر نتایج ماموگرافی
پس از انجام ماموگرافی، یک متخصص رادیولوژی به بررسی تصاویر پرداخته و گزارشی امضاشده را به پزشک معالج شما ارسال می‌کند تا نتایج را به اطلاع شما برساند.
نتایج ماموگرافی و تصاویر مرتبط می‌توانند در شناسایی کلسیفیکاسیون‌ها یا رسوبات کلسیم در بافت سینه مفید باشند. این آزمایش همچنین می‌تواند به تشخیص کیست‌ها کمک کند (که ممکن است در دوره پریود برخی خانم‌ها به‌طور موقتی ظاهر و سپس ناپدید شوند). علاوه بر این، معمولاً این روش تصویربرداری توانایی تشخیص توده‌های سرطانی و غیرسرطانی در سینه را دارد.
درک این نکته ضروری است که تمامی سرطان‌های سینه در ماموگرافی قابل‌مشاهده نیستند. تفسیر ماموگرافی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چراکه ساختار طبیعی سینه‌ها در هر خانم منحصربه‌فرد است. همچنین در صورت وجود پودر، مواد کرم‌مانند یا سوابق جراحی بر روی سینه‌ها، ممکن است تصاویر دچار خطا شوند. به دلیل پیچیدگی مشاهده برخی سرطان‌های سینه، ممکن است متخصص رادیولوژی تصمیم بگیرد تصاویر را با ماموگرافی‌های قبلی مقایسه کند.
تراکم بالای سینه توجه بسیاری از متخصصان را به دلایل مختلف به خود جلب کرده است، از جمله:
- تراکم بیشتر، شناسایی سرطان را در ماموگرافی پیچیده‌تر می‌کند.
- تراکم بالاتر با احتمال بیشتر ابتلا به سرطان سینه مرتبط است.
رادیولوژیستی که mammography شما را بررسی می‌کند، میزان تراکم سینه را مشخص کرده و آن را به پزشک معالج گزارش می‌دهد.
فرق ماموگرافی و سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی به تولید تصاویر می‌پردازد، در حالی‌که ماموگرافی از اشعه ایکس و امواج الکترومغناطیسی برای ثبت تصاویر بهره می‌گیرد.
به‌طورکلی، تصاویر سونوگرافی قادر به نمایش رسوبات کلسیمی کوچک در بافت سینه نیستند. این رسوبات کلسیمی ریز می‌توانند اولین نشانه‌های سرطان سینه باشند، اما در ماموگرافی، این رسوبات قابل مشاهده و شناسایی هستند.
کاربردهای سونوگرافی نسبت به ماموگرافی گسترده‌تر است. سونوگرافی سینه تنها برای تشخیص سرطان و شناسایی توده‌ها استفاده نمی‌شود، بلکه کاربردهای بیشتری نیز دارد. در برخی مواقع، پزشک با کمک سونوگرافی به انجام بیوپسی سینه می‌پردازد. در این روش، نمونه‌ای از بافت سینه برداشته و برای تشخیص سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در طی بیوپسی سینه، پزشک از تصاویر سونوگرافی برای هدایت سوزن به محل دقیق در سینه استفاده می‌کند.
خطرات و عوارض ماموگرافی
بسیاری از بیماران با این سؤال در ذهن خود مواجه هستند که آیا ماموگرافی می‌تواند موجب ابتلا به سرطان شود؟ در حقیقت، در تمامی روش‌های تصویربرداری با اشعه ایکس، همیشه احتمال کمی برای ابتلا به سرطان به دلیل تابش بیش از حد اشعه وجود دارد. با این حال، مزایای دقیق بودن تشخیص با این روش‌ها به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از خطرات احتمالی آن است.
ماموگرافی مثبت کاذب: بین ۵ تا ۱۵ درصد از ماموگرام‌های غربالگری نیاز به آزمایش‌های تکمیلی مانند ماموگرافی مجدد یا سونوگرافی دارند تا نتایج دقیقی به دست آید. بیشتر این آزمایش‌ها معمولاً نتایج صحیحی را ارائه می‌دهند. اگر موارد غیرطبیعی مشاهده شود، ممکن است نیاز به انجام mammographyمجدد یا بیوپسی باشد. در بیشتر موارد، بیوپسی نتایج اولیه ماموگرافی را تأیید می‌کند. تخمین زده میشود که در زنان ۴۰ تا ۴۹ سال که سالانه ماموگرافی انجام می‌دهند، حدود ۳۰ درصد نتایج مثبت کاذب وجود دارد و در طول ۱۰ سال، در حدود ۷ تا ۸ درصد از موارد نیاز به بیوپسی سینه خواهد بود.
چرا باید ماموگرافی را انجام داد؟
ماموگرافی غربالگری خطر مرگ ناشی از سرطان سینه را کاهش می‌دهد و به شناسایی انواع مختلف سرطان سینه، از جمله سرطان تهاجمی مجاری و سرطان لوبولار کمک می‌کند. این روش به پزشک کمک می‌کند تا تومورهای کوچک را به راحتی شناسایی کند، زیرا زمانی که تومورها کوچک هستند، گزینه‌های درمانی بیشتری در دسترس است.
غربالگری ماموگرافی می‌تواند امکان شناسایی رشد بافت‌های غیرطبیعی کوچک در مجاری شیری سینه را افزایش دهد، که به آن کارسینوم مجرایی درجا (DCIS) گفته میشود.
