اسپاسم قلبی یا گرفتگی عضلات قلب به وضعیتی اشاره دارد که طی آن دیواره عروق کرونری (رگهای تغذیه‌کننده قلب) به صورت ناگهانی دچار انقباض می‌گردد. این انقباض، به طور موقت رگها را باریک کرده و جریان خون به عضله قلب را کاهش میدهد. این پدیده میتواند باعث بروز درد در ناحیه قفسه سینه شود و در موارد حادتر، به عوارضی جدی‌تر نظیر حمله قلبی منجر گردد. در این مطلب، علل، نشانه‌ها، روش‌های تشخیصی و شیوه‌های درمانی اسپاسم قلبی مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
اسپاسم قلبی چیست؟
اسپاسم عروق کرونری، که با عنوان آنژین وازواسپاستیک نیز شناخته میشود، هنگامی اتفاق می‌افتد که دیواره یکی از شریان‌های قلب بهطور ناگهانی دچار انقباض می‌گردد. این انقباض منجر به تنگ شدن رگ و کاهش یا انسداد موقت جریان خون به قلب میشود. در نتیجه، قلب مجبور میشود تلاش بیشتری برای پمپاژ خون انجام دهد. اسپاسمها اغلب کوتاه‌مدت هستند، اما گاهی ممکن است بیش از ۱۵ دقیقه به طول انجامند و خطر حمله قلبی را افزایش دهند.
تشخیص این عارضه ساده نیست، زیرا علائم آن ممکن است خفیف یا حتی غیرقابل تشخیص باشند و تنها در زمان وقوع اسپاسم شناسایی شوند. این وضعیت میتواند در افرادی که به تصلب شرایین (گرفتگی عروق) مبتلا هستند نیز مشاهده گردد.
اسپاسم عروق کرونری قلب علائمی دارد؟
اسپاسم عروق کرونری قلب که با نام اسپاسم قلبی نیز شناخته میشود، تشخیص علائم آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بروز این علائم ممکن است بیمار را به مراجعه سریع به متخصص قلب و عروق ترغیب کند. علائم مرتبط با این بیماری به صورت ناگهانی ظاهر میشوند و زمان وقوع آنها میتواند هنگام فعالیت یا در زمان خواب و استراحت فرد باشد. درد ناشی از اسپاسم عروق کرونری بسته به شدت گرفتگی عروق، ممکن است بین ۵ تا ۳۰ دقیقه ادامه داشته باشد. در ادامه به شایع‌ترین علائم اسپاسم عروق کرونری اشاره می‌کنیم:
- درد و سوزش شدید در ناحیه قفسه سینه
- احساس فشار در قفسه سینه
- ضعف و ناتوانی ناگهانی بدن
- درد در سایر قسمت‌های بدن مانند اطراف شکم و گردن
علت اسپاسم عروق کرونر چیست؟
علل اسپاسم قلبی چندبعدی بوده و عوامل گوناگونی بر آن اثرگذار هستند. در ادامه، این عوامل به‌صورت جامع بررسی شده‌اند:
مطالعات علمی، از جمله پژوهش‌هایی که در سال ۲۰۲۰ انجام شده‌اند، نشان داده‌اند که عوامل مختلفی در بروز اسپاسم عروق کرونر دخیل هستند. این عوامل عبارت‌اند از:
- سیستم عصبی خودکار: عملکرد ناهماهنگ سیستم عصبی خودکار، که مسئول تنظیم عملکردهای غیرارادی بدن مانند ضربان قلب و فشار خون است، ممکن است باعث انقباض غیرطبیعی عروق کرونر شود.
- التهاب مزمن: وجود التهاب طولانی‌مدت در بدن، به‌ویژه در دیواره عروق، میتواند حساسیت عروق را به عوامل منقبض‌کننده افزایش داده و احتمال اسپاسم را تقویت کند.
- بیماریهای قلبی زمینه‌ای: مشکلاتی مانند آترواسکلروز (سخت‌شدن دیواره عروق)، فشار خون بالا و کلسترول بالا می‌توانند شرایطی را ایجاد کنند که اسپاسم عروق کرونر رخ دهد.
- مکانیسم‌های شخصی: علاوه بر موارد فوق، عوامل ناشناخته دیگری نیز بر اساس وضعیت جسمانی هر فرد ممکن است در بروز اسپاسم نقش داشته باشند.
عوامل تشدید کننده اسپاسم قلبی
علاوه بر عوامل زمینه‌ای، محرک‌های محیطی و رفتاری نیز قادرند در بروز اسپاسم عروق کرونر نقش داشته باشند. این محرک‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مصرف دخانیات (سیگار و تنباکو): نیکوتین موجود در دخانیات موجب انقباض عروق و افزایش فشار خون میشود، که میتواند احتمال وقوع اسپاسم را بیشتر کند.
- قرارگیری در معرض سرما: سرمای شدید عروق محیطی را منقبض کرده و فشار خون را بالا می‌برد، که ممکن است اسپاسم عروق کرونر را تحریک نماید.
- استرس و اضطراب: استرس و اضطراب شدید سبب ترشح هورمون‌های استرس شده و میتواند انقباض عروق را به دنبال داشته باشد.
- ورزش، به ویژه در صبح زود: فعالیت بدنی شدید، به‌خصوص در ساعات اولیه روز که سیستم عصبی سمپاتیک فعال‌تر است، میتواند محرک اسپاسم عروق کرونر شود.
- مصرف داروهای تنگ‌کننده عروق: برخی داروها مانند مسدودکنندههای بتا (در موارد خاص) و داروهای ضداحتقان ممکن است انقباض عروق را تقویت کرده و خطر اسپاسم را افزایش دهند.
- مصرف مواد مخدر و محرک: موادی همچون کوکائین، آمفتامین و حشیش می‌توانند عروق را به شدت منقبض کرده و احتمال اسپاسم را بالا ببرند.
- مصرف الکل: استفاده مفرط از الکل عملکرد قلب و عروق را مختل کرده و میتواند خطر اسپاسم را تشدید کند.
- مصرف داروی کاهش وزن فنترمین: این دارو نیز قادر است با عوارض قلبی-عروقی همراه بوده و به اسپاسم عروق کرونر منجر شود.
تشخیص اسپاسم قلبی
برای تشخیص اسپاسم قلبی، ممکن است نیاز باشد تا ۴۸ ساعت از مانیتور متحرک استفاده کنید. این دستگاه ضربان‌های الکتریکی قلب شما را حتی در هنگام خواب ثبت می‌کند. به عنوان نمونه، اگر نیمه‌شب دچار درد قفسه سینه شوید، پزشک ممکن است تغییراتی را در نوار قلب (EKG) شناسایی کند که به عنوان شواهدی برای اسپاسم قلبی مطرح میشود. با این وجود، همه بیماران ممکن است چنین تغییراتی در EKG خود نداشته باشند.
برای تشخیص اسپاسم عروق کرونر، برخی پزشکان ممکن است از تست استرس خاصی به نام «تست استرس ارگونووین» استفاده کنند. ارگونووین (Ergonovine) دارویی است که معمولاً طی آنژیوگرافی قلبی به‌صورت وریدی تزریق میشود. این دارو به‌عنوان محرکی برای ایجاد اسپاسم قلبی عمل کرده و در عرض چند دقیقه اسپاسم را در قلب بیمار ایجاد می‌کند، که پزشک میتواند آن را مشاهده کند.
سپس، داروی دیگری برای رفع اسپاسم مستقیماً به داخل عروق کرونر تزریق میشود. در طول این فرآیند، نوار قلب شما در مراحل مختلف شامل قبل، حین، و پس از آزمایش ثبت میشود. بنابراین، اگر مشکل اسپاسم عروق کرونر وجود داشته باشد، پزشک میتواند با بررسی نوار قلب و نتایج آنژیوگرافی، آن را شناسایی کند.
راه‌‌های درمان اسپاسم قلبی
مدیریت این عارضه بر کنترل علائم، پیشگیری از حملات قلبی، و کاهش احتمال اسپاسم‌های آتی تمرکز دارد. در ادامه، روش‌های مختلف درمانی بهطور مختصر بازبینی شده است:
دارودرمانی: مدیریت اسپاسم قلبی معمولاً با استفاده از نیترات‌ها آغاز میشود که به باز شدن عروق و کاهش درد قفسه سینه کمک می‌کنند. این داروها، به‌ویژه در مصرف مداوم، می‌توانند از بروز حملات قلبی جلوگیری کنند. همچنین، مسدودکنندههای کانال کلسیم برای پیشگیری از اسپاسم‌های آینده و کاهش انقباض عروق تجویز میشوند. پزشک ممکن است براساس شرایط بیمار، دوز یا نوع داروها را تغییر دهد. علاوه بر این، داروهایی نظیر استاتین‌ها برای کاهش کلسترول و منیزیم جهت جبران کمبود آن نیز ممکن است در برنامه درمانی قرار گیرند.
تغییر سبک زندگی: ایجاد تغییرات در عادات روزانه میتواند به کاهش قابل‌توجه خطر اسپاسم قلبی کمک کند. فعالیت بدنی منظم، پیروی از رژیم غذایی سالم و کم‌چرب، کاهش وزن در صورت چاقی، و ترک سیگار و الکل از اقدامات ضروری هستند. این تغییرات نه‌تنها عوامل خطر بیماریهای قلبی را کنترل می‌کنند، بلکه به بهبود سلامت عمومی فرد نیز منجر میشوند.
مداخلات پزشکی: در مواردی که اسپاسم قلبی ناشی از انسداد شدید عروق کرونری به دلیل تجمع پلاک‌های آترواسکلروزی است، پزشک ممکن است آنژیوپلاستی کرونری یا روش‌های تهاجمی دیگر را برای باز کردن شریانها توصیه کند. این روش‌ها معمولاً در شرایطی به‌کار می‌روند که دارودرمانی و تغییرات سبک زندگی به تنهایی مؤثر نباشند و می‌توانند جریان خون را بهبود داده و علائم را کاهش دهند.
مدیریت بیماریهای مرتبط: اسپاسم قلبی ممکن است با بیماریهایی مانند میگرن، سندرم رینود، پرکاری تیروئید، یا آلرژی‌های مزمن مرتبط باشد. کنترل این بیماری‌ها، کاهش مصرف الکل و دخانیات، و حفظ تعادل منیزیم در بدن میتواند شدت علائم را کاهش دهد. پزشک با بررسی وضعیت بیمار، بهترین گزینه‌های درمانی را پیشنهاد می‌کند.
توجه به علائم هشداردهنده: در صورت بروز درد شدید و ناگهانی در قفسه سینه که ممکن است به گردن، فک یا بازو انتشار یابد یا در صورت مشاهده علائمی مشابه حمله قلبی، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد. تشخیص و درمان سریع این عارضه میتواند از عوارض جدی‌تری مانند حمله قلبی جلوگیری کند.
اسپاسم عروق کرونری قلب چه عوارضی به همراه دارد؟
برخی افراد ممکن است علائم گذرا و موقتی ناشی از اسپاسم عروق کرونری قلب را جدی نگیرند و از مراجعه به پزشک برای مدیریت بیماری خودداری کنند. تأخیر در درمان این بیماری و تکرار مکرر آن میتواند پیامدهایی را به دنبال داشته باشد که شامل موارد زیر است:
- آریتمی قلبی: به معنای نامنظم شدن ضربان قلب.
- حملات قلبی: که در نهایت میتواند منجر به سکته قلبی شود.
- مرگ ناگهانی: که ممکن است بهطور غیرمنتظره رخ دهد.
