احساس ضربان شدید در قفسه سینه، که به عنوان تپش قلب شناخته میشود، میتواند با مشکلات زمینه‌ای نظیر آریتمی، اختلالات دریچه‌ای قلب یا نارسایی‌های تیروئیدی ارتباط داشته باشد. برای کنترل این وضعیت، اصلاح سبک زندگی و استفاده از داروهای مناسب جهت تنظیم ضربان قلب توصیه میشود. پایش مداوم توسط متخصص قلب، تشخیص دقیق و اجرای برنامه‌های درمانی کارآمد، نقشی کلیدی در مدیریت تپش قلب و پیشگیری از پیامدهای احتمالی آن ایفا می‌کند.
تپش قلب چیست؟
به طور کلی، زمانی که صحبت از این مشکل میشود، به این معناست که فرد متوجه ضربان قلب خود شده و احساس می‌کند این وضعیت از حالت طبیعی خارج است.
اگر از چند نفر بخواهید که تپش قلب را توصیف کنند، پاسخ‌های متفاوتی دریافت خواهید کرد. افراد هنگام بیان تجربه تپش قلب، ممکن است احساسات مختلفی را مدنظر داشته باشند، بنابراین توجه به جزئیات گفته‌هایشان برای درک دقیق تجربه آنها اهمیت دارد.
در بسیاری از موارد، افراد فعالیت طبیعی قلب را با تپش قلب اشتباه می‌گیرند. برخی افراد نسبت به واکنش‌های بدن خود حساس‌ترند و افزایش ضربان قلب را احساس کرده و آن را به‌عنوان تپش قلب در نظر می‌گیرند، در حالی که قلبشان با ریتم طبیعی، یعنی حدود ۱۰۰ ضربه در دقیقه، فعالیت می‌کند. در واقع، علائم تپش قلب لزوماً همان چیزی نیست که تصور میشود.
در صورتی که تیروئید بیش‌فعال باشد، میزان ترشح تیروکسین افزایش می‌یابد که این امر میتواند سرعت متابولیسم بدن را بالا ببرد. در نتیجه، ضربان قلب ممکن است تند یا نامنظم شود و علائمی مانند افزایش اشتها و کاهش وزن ناگهانی نیز ظاهر شوند.
چرا تپش قلب رخ می‌دهد؟
قلب شما با انجام وظیفه‌ای حیاتی، خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را به تمام نقاط بدن پمپاژ می‌کند. همچنین، دی‌اکسید کربن تولیدشده در بدن را که یک ماده زائد محسوب میشود، به ریه‌ها انتقال می‌دهد تا از طریق تنفس دفع شود. زمانی که اختلالی در این فرآیند رخ دهد، احتمال تجربه این مشکل افزایش می‌یابد.
بهطور کلی، قلب شما با دریافت پالس‌های الکتریکی که از گروهی از سلول‌ها به نام گره سینوسی-دهلیزی (SA Node) ارسال میشود، انقباضات خود را تنظیم می‌کند. این سلول‌ها که در قسمت بالایی دهلیز راست قلب قرار دارند، وظیفه هدایت ضربان قلب را بر عهده دارند. در صورتی که این گره الکتریکی پیام‌های ضعیفی ارسال کند، ممکن است احساس تپش قلب ایجاد شود.
چرا با تپش قلب از خواب بیدار می شوم؟
بیدار شدن همراه با نگرانی و تپش قلب، تجربه‌ای ناخوشایند است، اما در بیشتر موارد جای نگرانی جدی وجود ندارد. بسته به علت این وضعیت، گاهی نیاز به مراجعه به متخصص قلب احساس میشود. در ادامه، به برخی از دلایل رایج این اتفاق پرداخته شده است:
کاهش سطح آهن در بدن باعث افت تعداد گلبول‌های قرمز سالم شده و عملکرد قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این وضعیت میتواند منجر به بیدار شدن ناگهانی همراه با این مشکل شود.
آریتمی
آریتمی زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب از حالت منظم خارج شود. در صورتی که این مشکل به طور مکرر مشاهده شود، ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری قلبی جدی باشد که برای بررسی دقیق‌تر، مراجعه به متخصص ضروری است.
مصرف بیش از حد کافئین
یکی از تأثیرات مصرف زیاد کافئین، افزایش ضربان قلب است. اگر پیش از خواب مقدار زیادی کافئین دریافت شود، احتمال دارد فرد صبح روز بعد با اضطراب، بی‌قراری و تپش قلب از خواب بیدار شود.
دریافت آب کافی برای حفظ عملکرد طبیعی بدن ضروری است. زمانی که میزان آب بدن کاهش یابد، افت فشار خون رخ داده و در نتیجه ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند.
در میان پیامدهای منفی مصرف زیاد الکل، تپش قلب نیز دیده میشود. از آنجا که بدن برای دفع مایعات زمان نیاز دارد، نوشیدن الکل در ساعات پایانی شب ممکن است اثرات خود را در صبح روز بعد نشان دهد.
بالا رفتن سطح قند خون یا هایپرگلیسمی میتواند با پیامدهای متعددی همراه باشد. یکی از شایع‌ترین این عوارض، تپش قلب است که معمولاً همراه با احساس خستگی و تشنگی ظاهر میشود.
نوسانات هورمونی
در دوره‌هایی که زنان دچار تغییرات هورمونی می‌شوند—مانند دوران قاعدگی یا یائسگی—احتمال دارد تغییراتی در ریتم ضربان قلب خود احساس کنند.
کمبود خواب یا اختلال در الگوی خواب
بی‌خوابی یا خواب نامنظم از عوامل اصلی بروز تپش قلب هنگام بیدار شدن محسوب میشود. برای حفظ سلامت قلب، داشتن یک برنامه منظم و مناسب برای خواب توصیه میشود.
آپنه خواب
آپنه خواب یک اختلال جدی محسوب میشود که در آن برای مدت کوتاهی تنفس متوقف شده و در نتیجه ضربان قلب تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این وضعیت باعث کاهش سطح اکسیژن در بدن شده و فشار بیشتری بر قلب وارد می‌کند که ممکن است به بروز تپش قلب منجر شود.
در اغلب موارد، استرس و اضطراب عامل اصلی این مشکل هنگام بیدار شدن از خواب است. این دو عامل نه‌تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند شدت تپش قلب را نیز افزایش دهند.
تشخیص تپش قلب توسط متخصص قلب چگونه صورت می گیرد؟
روش‌های متعددی برای شناسایی بیماری‌های قلبی و مشکلات مرتبط با آن، از جمله تپش قلب، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گام نخست، پزشک با بهره‌گیری از گوشی پزشکی، صداهای قلب را بررسی کرده و در مورد سوابق پزشکی بیمار پرس‌وجو می‌کند.
برخی شرایط پزشکی، مانند تورم غده تیروئید، می‌توانند زمینه‌ساز این مشکل شوند. به همین دلیل، ارزیابی علائم این بیماری‌ها نیز ضرورت دارد. در صورتی که پزشک به وجود آریتمی قلبی یا سایر مشکلات قلبی مشکوک شود، برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است از آزمایش‌های مختلف یا حتی تست ورزش قلب استفاده کند. این روش‌ها همچنین به‌عنوان یکی از مؤثرترین راهکارها برای شناسایی گرفتگی عروق قلب شناخته می‌شوند.
۱. نوار قلب (ECG)
در این روش غیرتهاجمی، تکنسین الکترودهایی را روی قفسه سینه قرار داده و از طریق آنها سیگنال‌های الکتریکی مسئول ضربان قلب را ثبت می‌کند.
۲. مانیتورینگ هولتر
این دستگاه کوچک و قابل‌حمل برای پایش مداوم ضربان قلب به کار می‌رود. معمولاً ضربان قلب به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت تحت بررسی قرار می‌گیرد تا هرگونه تپش قلبی که در معاینات معمول قابل شناسایی نیست، تشخیص داده شود. در برخی موارد، آزمایش خون نیز برای ارزیابی سلامت قلب مورد نیاز است.
۳. اکوکاردیوگرافی (اکو قلب)
این آزمایش غیرتهاجمی با بهره‌گیری از امواج صوتی، تصویری متحرک از قلب ایجاد می‌کند که جریان خون و ساختار قلب را به‌وضوح نمایش می‌دهد.
درمان تپش قلب چگونه است؟
شیوه‌های درمانی تپش قلب به عامل ایجادکننده آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، این عارضه بی‌خطر بوده و به‌صورت خودبه‌خود برطرف میشود، در نتیجه نیازی به درمان خاصی نخواهد داشت. در صورتی که پزشک نتواند علت مشخصی برای آن بیابد، احتمالاً توصیه می‌کند از عوامل محرک پرهیز کنید. راهکارهای درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش استرس و اضطراب از طریق تمرینات آرام‌سازی مانند یوگا، تای چی، بیوفیدبک، مدیتیشن و رایحه‌درمانی.
- محدود کردن مصرف برخی خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها و مواد محرک از جمله الکل، نیکوتین، کافئین و مواد مخدر.
- اجتناب از داروهای محرک، مانند برخی داروهای سرماخوردگی، مکمل‌های گیاهی و تغذیه‌ای که ممکن است ضربان قلب را تحت تأثیر قرار دهند.
- در صورت مؤثر نبودن تغییر سبک زندگی، پزشک ممکن است تجویز دارو را مدنظر قرار دهد. برخی از این داروها شامل بتابلاکرها و مسدودکننده‌های کانال کلسیم هستند.
- در صورتی که علت مشخصی برای heart-rate شناسایی شود، پزشک روی درمان آن تمرکز خواهد کرد. اگر مصرف یک داروی خاص عامل ایجاد مشکل باشد، ممکن است داروی جایگزینی تجویز شود.
- در مواردی که این مشکل همراه با آریتمی باشد، ممکن است نیاز به مصرف داروهای تخصصی‌تر یا حتی انجام برخی مداخلات پزشکی باشد. همچنین، ممکن است بیمار به یک متخصص ریتم قلب (الکتروفیزیولوژیست) ارجاع داده شود.
۱. داروهای مناسب برای تپش قلب
پزشک ممکن است برای کنترل ضربان قلب، داروهای ضدآریتمی مانند مسدودکننده‌های بتا و کانال کلسیم را تجویز کند. این داروها بهطور کلی ایمن هستند اما در برخی موارد ممکن است به‌اندازه کافی مؤثر نباشند، که در این شرایط داروهای قوی‌تری استفاده میشود. آلپرازولام نیز میتواند با خاصیت شل‌کنندگی عروق، مشابه آسپیرین، باعث افزایش جریان خون شود.
با اینکه هنوز درمان قطعی برای این مشکلمشخص نشده، مصرف متورال (یک بتابلاکر) تحت نظر پزشک میتواند در کنترل این مشکل مؤثر باشد. دیلتیازم نیز یکی دیگر از داروهایی است که برای کاهش ضربان نامنظم و کنترل تپش قلب تجویز میشود.
آیا داروهای آرام‌بخش برای تپش قلب مفید هستند؟
در صورتی که تپش قلب ناشی از اضطراب و استرس باشد، داروهای آرام‌بخش می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند. پزشک بر اساس علت زمینه‌ای، داروهای مناسب را انتخاب می‌کند.
قرص‌های مؤثر در درمان تپش قلب و اضطراب
در برخی موارد، اضطراب و استرس عامل اصلی این مشکل هستند. برای مدیریت این وضعیت، پزشک ممکن است داروهای ضداضطراب مانند لورازپام یا آلپرازولام را تجویز کند که به آرام‌سازی سیستم عصبی کمک می‌کنند. در صورتی که با مصرف این داروها همچنان تپش قلب ادامه داشت، باید موضوع را با پزشک در میان گذاشت.
۲. درمان خانگی و کنترل ضربان قلب بالا
برای کاهش تپش قلب در خانه، می‌توان از روش‌های زیر کمک گرفت:
- تمرین‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن
- مدیریت استرس و اضطراب
- پرهیز از مصرف کافئین، الکل و سایر محرک‌ها
- مصرف آب کافی برای حفظ تعادل بدن
- داشتن یک برنامه ورزشی منظم
در صورتی که علائم ادامه پیدا کرد، مراجعه به پزشک ضروری است.
۳. درمان گیاهی تپش قلب
برخی از گیاهان دارویی می‌توانند در کاهش تپش قلب و بهبود عملکرد آن مؤثر باشند:
- زالزالک: به تقویت قلب، کاهش تصلب شرایین، کاهش کلسترول و کنترل فشار خون کمک می‌کند.
- عناب: تأثیر آرام‌بخشی داشته و در کاهش استرس، اضطراب و درد قفسه سینه مؤثر است. همچنین برای افرادی که دچار آریتمی قلبی قبل از قاعدگی هستند مفید است.
- گل ساعتی و بادرنجبویه: دو گیاه دارویی که در تسکین تپش قلب شدید کاربرد دارند.
۴. طب سنتی و درمان تپش قلب
برای افرادی که مشکلات قلبی دارند یا جراحی قلب انجام داده‌اند، رایحه‌درمانی با روغن اسطوخودوس میتواند مفید باشد. استنشاق این رایحه به کاهش اضطراب، بهبود خواب و کاهش فشار خون و ضربان قلب کمک می‌کند.
برخی دیگر از داروهای گیاهی که در طب سنتی برای تپش قلب استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- بابونه
- سنبل‌الطیب
- گل‌گاوزبان
- بیدمشک
- گلاب
- سکنجبین
