نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG/EKG) به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد در شناسایی و تشخیص بیماریهای قلبی عمل میکند. این آزمایش که از ویژگی‌های مقرون به صرفه بودن و سادگی برخوردار است، قادر است در مدت زمانی کوتاه، طیف وسیعی از تشخیص‌های مرتبط با بیماریهای قلبی را تأیید یا رد نماید.
مزایای استفاده از ECG:
- سرعت بالا در ارائه نتایج
- هزینه پایین نسبت به سایر روش‌های تشخیصی
- سهولت در انجام آزمایش
- کمک شایان به پزشکان در فرآیند تشخیص و درمان
این روش تشخیصی با فراهم آوردن اطلاعات ارزشمند درباره وضعیت قلب، به متخصصان امکان میدهد تا با دقت بیشتری به ارزیابی شرایط بیمار بپردازند و راهکارهای درمانی مناسب را ارائه دهند. بهره‌گیری از ECG در کنار سایر روش‌های تشخیصی، می‌تواند به بهبود کیفیت مراقبت‌های پزشکی و افزایش دقت در تشخیص و درمان بیماریهای قلبی منجر شود.
تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام چیست؟
نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG) یکی از ابزارهای کارآمد پزشکی برای ارزیابی عملکرد قلب به شمار می‌رود. متخصصان قلب و عروق از این آزمایش برای کمک به تشخیص اختلالات و بیماریهای قلبی بهره می‌گیرند. در ادامه، به بررسی دلایل انجام این تست و زمان‌های مناسب برای آن می‌پردازیم.
ماهیت تست نوار قلب:
الکتروکاردیوگرام آزمایشی تشخیصی است که متخصصان قلب برای سنجش فعالیت الکتریکی قلب از آن استفاده می‌کنند. این روش یکی از مؤثرترین آزمایش‌های قلبی محسوب میشود.
مکانیسم عملکرد قلب:
- تولید سیگنال‌های الکتریکی در نقاط خاصی از قلب
- انتقال این سیگنال‌ها در مسیری مشخص در سراسر قلب
- ایجاد ضربان قلب در نتیجه این پیام‌های الکتریکی
- انقباض ماهیچه‌های قلب و پمپاژ خون به سراسر بدن
اختلالات قلبی میتوانند روند هدایت سیگنال‌ها و صدای قلب را تغییر دهند. متخصصان از EKG برای اندازه‌گیری و بررسی این تغییرات استفاده می‌کنند تا بتوانند مشکلات احتمالی را شناسایی نمایند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نوار قلب و دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید با متخصصان قلب و عروق مشورت کنید. همچنین، امکان دریافت نوبت حضوری در سایت نفیس کلینیک فراهم است.
موج های نوار قلب چیست؟
الکتروکاردیوگرام (EKG) نگاشتی است که از طریق اتصال چندین الکترود به نقاط مختلف بدن تهیه میشود. این نگاشت، فعالیت الکتریکی قلب را روی کاغذ یا صفحه نمایش ثبت میکند و امکان شناسایی برخی نارسایی‌ها و اختلالات قلبی را فراهم می‌آورد.
هنگامی که این نگاشت با الگوی طبیعی الکتروکاردیوگرام تفاوت نشان میدهد، می‌توان به وجود بیماریهای قلبی خاصی مشکوک شد. برخی از این تغییرات عبارتند از:
- تغییر در طول موج‌ها (کوتاه‌تر یا بلندتر شدن)
- تغییر در فاصله بین موج‌ها
- معکوس شدن شکل موج‌ها یا از بین رفتن قله‌ها
- وجود افتادگی قبل یا بعد از موج‌ها
هر یک از این تغییرات می‌تواند در تشخیص بیماریهای قلبی نقش مهمی ایفا کند. متخصصان قلب با بررسی دقیق این الگوها و مقایسه آنها با نمونه‌های استاندارد، میتوانند به وجود اختلالات قلبی پی ببرند و روند تشخیص و درمان را آغاز کنند.
این روش تشخیصی، به عنوان یکی از ابزارهای اولیه و مهم در ارزیابی سلامت قلب، به پزشکان کمک میکند تا با دقت بیشتری وضعیت قلبی بیماران را بررسی کنند و در صورت لزوم، اقدامات درمانی مناسب را توصیه نمایند.
انواع الکتروکاردیوگرام یا EKG
EKG در زمان پایش، نمایی از فعالیت الکتریکی قلب شما را ثبت می‌نماید. با این حال، برخی مشکلات قلبی دائمی نیستند و ممکن است به پایش تخصصی‌تر یا طولانی‌تری نیاز باشد.
بعضی اختلالات قلبی تنها هنگام ورزش بروز می‌کنند. در تست استرس، EKG در حین فعالیت بدنی ضبط می‌گردد. معمولاً این آزمایش روی تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام میشود.
پایش هولتر:
این روش که با نام پایش سرپایی ECG یا EKG نیز شناخته میشود، فعالیت قلب را طی 24 تا 48 ساعت ثبت میکند. همزمان، بیمار سابقه فعالیت‌های خود را یادداشت میکند تا به پزشک در تشخیص علت علائم کمک نماید. الکترودهای متصل به قفسه سینه، اطلاعات را در یک مانیتور قابل حمل باتری‌دار ذخیره می‌کنند که می‌توان آن را در جیب، روی کمربند یا تسمه شانه‌ای حمل کرد.
مقاله پینهادی: هولتر قلب چیست و چه کاربردی دارد؟
ثبت‌کننده رویدادها:
برای علائمی که به ندرت رخ می‌دهند، ممکن است از ثبت‌کننده رویداد استفاده شود. این دستگاه مشابه هولتر است، اما فقط در زمان بروز علائم، فعالیت الکتریکی قلب را ثبت میکند. برخی ثبت‌کننده‌ها به طور خودکار با شناسایی علائم فعال می‌شوند، در حالی که برخی دیگر نیاز به فشردن دکمه توسط بیمار دارند. این اطلاعات را می‌توان مستقیماً از طریق خط تلفن برای پزشک ارسال کرد.
تفسیر نوار قلب و توضیح عکس نوار قلب سالم و ناسالم
تفسیر و تحلیل نوار قلب و شرح تصاویر نوار قلب سالم و ناسالم (به همراه انواع نوار قلب و تفسیر آنها)
پزشک می‌تواند بلافاصله پس از تکمیل آزمایش EKG، به تحلیل نوار قلب بپردازد و مشکلات احتمالی را برای بیمار توضیح دهد.
توجه داشته باشید که وجود ناهنجاری در EKG لزوماً به معنای ابتلا به بیماری قلبی نیست. به عنوان مثال، پژوهشی در سال 2015 نشان داد که بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای، نتایج EKG غیرعادی دارند. این نتایج ظاهراً غیرطبیعی EKG ورزشکاران، نشان‌دهنده مشکل خاصی نبوده و ناشی از سازگاری طبیعی بدن با فعالیت‌های ورزشی بوده است. در واقع، این افراد الکتروکاردیوگرام طبیعی داشته و از مشکل قلبی خاصی رنج نمی‌بردند. با این حال، این مطالعه روی تعداد محدودی از افراد انجام شده و نمونه مورد بررسی کوچک بوده است. برای تأیید این نتایج، پژوهش‌های بیشتری مورد نیاز است.
با این وجود، برخی بیماری‌ها و مشکلات جدی قلبی میتوانند به نتایج غیرعادی EKG منجر شوند. پس از بررسی نوار قلب، پزشک می‌تواند درباره نوع بیماری و درمان مورد نیاز با بیمار گفتگو کند. در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه EKG، ممکن است برای تشخیص دقیق، انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند اکوکاردیوگرام ضروری باشد.
در ادامه، به توصیف نوار قلب سالم، نوار قلب مشکل‌دار و نوار قلب خطرناک پرداخته و ویژگی‌های آنها را بیان کرده‌ایم. نمونه‌هایی از الکتروکاردیوگرام معرفی شده‌اند که آشنایی با آنها می‌تواند در تشخیص مشکلات احتمالی قلب مؤثر باشد. هرچند همیشه نمی‌توان گفت که نوار قلب سالم نشانه قطعی سلامت قلب است، اما می‌تواند نشان‌دهنده احتمال سلامت قلب باشد.
ویژگی‌های نوار قلب نرمال یا سالم
تشخیص نوار قلب سالم نسبتاً آسان است. یک نوار قلب بدون مشکل باید این خصوصیات را داشته باشد:
- ضربان قلب در محدوده طبیعی قرار گیرد (نه خیلی سریع، نه خیلی کند).
- ریتم ضربان قلب منظم باشد.
- موج P صاف و متناسب، بدون بریدگی، قرینگی یا افزایش طول زمان ظاهر شود.
- امواج QRS و T مطابق با الگوی استاندارد، بدون قرینگی، افزایش یا کاهش طول زمان باشند.
- فاصله بین امواج در زمان مشخص و استاندارد باشد.
تغییرات نوار قلب در هایپرکالمی (افزایش پتاسیم)
- موج T بلندتر میشود و قاعده آن کوچک می‌گردد.
- فاصله QT کاهش مییابد.
- قطعه ST فشرده میشود.
هنگام افزایش پتاسیم خون (هایپرکالمی)، تغییرات زیر در ECG مشاهده میشود:
مهم‌ترین تغییرات نوار قلب در سکته قلبی عبارتند از:
- موج T رفتار غیرطبیعی نشان میدهد و شکل آن از حالت طبیعی منحرف میشود.
- فاصله QT که معمولاً ثابت است، طولانی میشود.
- آریتمی (بینظمی در ضربان قلب) ایجاد میشود.
این تغییرات میتوانند نشانه‌های مهمی برای تشخیص مشکلات قلبی باشند. با این حال، تفسیر دقیق الکتروکاردیوگرام نیازمند تخصص و تجربه پزشکی است و باید توسط متخصصان قلب انجام شود.
نوار قلب در هایپرتروفی بطن راست
- موج‌های R بزرگ‌تر و S کوچک‌تر در V1 و V2
- افزایش زمان رسیدن موج R به قله
| نوار قلب نرمال | تغییرات نوار قلب در افزایش پتاسیم | نوار قلب سکته قلبی |
|---|---|---|
| ضربان قلب در محدوده‌ی طبیعی باشد و خیلی سریع یا خیلی کند نباشد. | موج T بلند میشود و قاعده‌ی آن کوچک میشود. | موج T دچار رفتارهای غیرطبیعی میشود و شکل آن با حالت طبیعی تفاوت میکند. |
| ریتم تپیدن قلب باید منظم باشد و خارج از نظم معمول نباشد. | فاصله‌ی QT کاهش پیدا میکند. | QT که همیشه فاصله‌ی مشخصی دارد، طولانی میشود. |
| موج P در آن به شکل صاف و متناسب بدون بریدگی، قرینگی و یا افزایش طول زمان ایجاد شود. | ST فشرده میشود. | آریتمی در قلب ایجاد میشود که همان بینظمی در ضربان قلب است. |
| امواج QRS و T به شکلی که در تصویر نشان داده‌است باشند و بدون قرینگی، افزایش یا کاهش طول زمان و بدون مشکل دیگری باشند. | —– | —– |
| فاصله‌ی بین ایجاد امواج باید زمان مشخصی باشد و طول کشیده یا تسریع شده نباشد. | —– | —– |
PVC در نوار قلب
هایپرتروفی به معنای رشد و بزرگ شدن است. در هایپرتروفی بطن راست، این بخش از قلب بزرگ‌تر میشود و تغییراتی در فعالیت قلبی ایجاد میکند. تغییرات نوار قلب در این حالت شامل:
PVC یا انقباض زودرس بطنی، به دلیل وجود پیس‌میکر در قلب رخ میدهد. در ECG، موج QRS تغییر شکل داده و ناکامل ظاهر میشود.
- نوار قلب فرد فوت شده
نوار قلب فرد فوت شده به صورت خط صاف دیده میشود. گاهی مرگ قلبی با دندانه‌های بسیار ریز و سپس خط صاف ممتد نمایان میشود.
- Left Posterior Hemiblock در نوار قلب
این اختلال نادر زمانی رخ میدهد که رشته‌های هادی قلب نتوانند پتانسیل عمل را در بخش خلفی ایجاد کنند. در ECG، محور خلفی حدود 45 درجه منحرف میشود.
- تشخیص دایسکشن از روی نوار قلب
فشرده شدن بخش ST از نشانه‌های اصلی دایسکشن در الکتروکاردیوگرام است. دایسکشن، پارگی در یکی از رگ‌های قلبی است که می‌تواند به حمله قلبی، آریتمی و مرگ ناگهانی منجر شود.
- تغییرات نوار قلب در PSVT
بیماران PSVT معمولاً علائمی مانند سرگیجه، تپش قلب، تنگی نفس و درد قفسه سینه دارند. ECG آنها ضربان قلب بالا (150 تا 250) و ریتم نامنظم را نشان میدهد. QRS معمولاً کوچک و فشرده میشود.
- نوار قلب دکستروکاردیا
در دکستروکاردیا، قلب در سمت راست بدن قرار میگیرد. تغییرات نوار قلب شامل امواج وارونه و ولتاژ کم در V3 تا V6 است.
نحوه گرفتن نوار قلب چگونه است؟
نوار قلب گرفتن فرآیندی ساده است که در مطب پزشک، کلینیک یا بیمارستان انجام میشود. این تست نیاز به آمادگی خاصی ندارد و حدود 3 دقیقه طول می‌کشد.
مراحل انجام EKG:
- بیمار روی تخت معاینه دراز می‌کشد.
- ممکن است نیاز باشد لباس‌های پوشاننده قفسه سینه را درآورد یا دکمه‌ها را باز کند.
- پزشک الکترودها را به بازوها، پاها و قفسه سینه متصل میکند.
- در صورت لزوم، موهای اضافی محل اتصال الکترودها تراشیده میشود.
- الکترودها اندازه و جهت ضربان‌های الکتریکی قلب را ثبت می‌کنند.
- یک رایانه متصل به الکترودها، فعالیت قلب را ثبت میکند.
- پس از اتمام آزمایش، الکترودها برداشته می‌شوند.
لیدهای نوار قلب:
- 6 لید کوچک روی قفسه سینه قرار می‌گیرند (C1 تا C6).
- 2 لید به مچ دست‌ها و 2 لید به مچ پاها متصل می‌شوند.
- لیدهای سینه‌ای با رنگ‌های مختلف مشخص می‌شوند و در نقاط خاصی قرار می‌گیرند.
- ژل الکترود بین لیدها و پوست قرار داده میشود برای بهبود انتقال امواج.
- در صورت وجود موی زیاد روی قفسه سینه، ممکن است نیاز به اصلاح موها باشد.
پس از اتصال تمام لیدها، بیمار به مدت 3 دقیقه بدون حرکت می‌ماند تا فعالیت الکتریکی قلب ثبت شود. این روش برای خانم‌ها و آقایان یکسان است.
نوار قلب جنین چیست؟
نوار قلب جنین به متخصص امکان میدهد تا صدای قلب جنین را بشنود و ریتم ضربان قلبش را بررسی کند. طبیعی بودن ضربان قلب جنین، نشان میدهد که روند رشد جنین به خوبی در حال پیشرفت است.
این آزمایش معمولاً در اواخر دوران بارداری یا هنگام زایمان طبیعی توصیه میشود. در صورت وجود شرایطی مانند دیابت، فشار خون بالا یا هر وضعیتی که می‌تواند برای مادر و جنین خطرآفرین باشد، ممکن است علاوه بر این تست، آزمایش‌های دیگری نیز تجویز شود.
موارد انجام نوار قلب جنین:
- ابتلای مادر به دیابت
- فشار خون بالای مادر
- مصرف داروهای مرتبط با زایمان زودرس
- اختلال در رشد جنین
- پایش روند زایمان طبیعی
این آزمایش به پزشکان کمک میکند تا وضعیت سلامت جنین را به دقت ارزیابی کنند و در صورت لزوم، اقدامات پیشگیرانه یا درمانی مناسب را انجام دهند. همچنین، الکتروکاردیوگرام جنین می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره استرس احتمالی جنین یا مشکلات مربوط به جفت ارائه دهد.
