فشار خون چیست؟

فشار خون، که به عنوان نیرویی که خون به دیواره‌ی شریان‌ها وارد می‌کند، تعریف می‌شود، یکی از مهم‌ترین پارامترهای سلامت قلبی-عروقی است. مشکل اساسی مرتبط با فشارخون این است که اگر از معیارهای طبیعی (۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه) بیشتر یا کمتر باشد، مشکلات جدی سلامتی را به همراه دارد. هر سال، تعداد زیادی از افراد به دلیل فشارخون بالا (پرفشاری خون) به پزشک مراجعه می‌کنند زیرا افزایش آن به سلامتی خطرات زیادی وارد می‌کند. پرفشاری خون به افزایش فشاری که خون به دیواره‌ی سرخرگ‌ها وارد می‌کند، اشاره دارد. سرخرگ‌ها، رگ‌هایی هستند که خون را از قلب به تمام اندام‌های بدن منتقل می‌کنند. blood-pressure با دو عدد مشخص می‌شود. فشارخون سیستولیک (عدد بالایی) نشان‌دهنده‌ی فشاری است که در هنگام انقباض قلب بر دیواره‌ی سرخرگ‌ها وارد می‌شود و فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) نشان‌دهنده‌ی فشاری است که در هنگام آزاد شدن عضلات قلب بر دیواره‌ی سرخرگ‌ها اعمال می‌شود.

افزایش فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شراین، آسیب‌های چشمی و سکته مغزی می‌شود. فشار خون در وضعیت طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. اگر بین ۱۲۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹ باشد، شخص به خطر پرفشاری خون قرار دارد، در حالی که عدد ۱۴۰/۹۰ و بالاتر نشان‌دهنده‌ی ابتلا به این بیماری است. در دوران بارداری نیز، باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ باشد. افزایش blood-pressure باعث بروز عوارضی مانند بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شراین، آسیب‌های چشمی، سکته مغزی و آسیب به مغز می‌شود.

فشار خون نرمال

blood-pressure یکی از بیماری‌های مهم است که معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فشار وارد شده به دیواره‌های رگ‌ها بسیار بیشتر از حد طبیعی است. این موضوع معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌ها برای منعطفی کافی ندارند و بنابراین باریک می‌شوند. علائم افزایش فشار خون شامل تپش قلب، تنگی نفس، سردرد، سرگیجه، و سیاهی دیدن در چشم‌ها می‌شود.

از طرف دیگر، فشارخون پایین به معنای وجود فشار کمتر و نامناسب در رگ‌ها است. این وضعیت از حد نرمال و طبیعی پایین آمدن blood-pressure است که در برخی افراد به صورت ارثی وجود دارد. اگرچه افراد بسیاری از آن رنج می‌برند، اما اگر با علائمی مانند ضعف، پریشانی، کاهش ضربان قلب، سرگیجه و تاری دید همراه باشد، نشانه‌گر مشکل جدی است که نیاز به درمان دارد.

فشار خون سیستولیک و دیاستولیک چیست؟

blood-pressure با واحد اندازه‌گیری میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شود. وقتی از دستگاه فشارسنج استفاده می‌کنید، دو عدد به دست می‌آید که شامل موارد زیر می‌شوند:

1. فشار خون سیستولیک (عدد بالاتر یا اولین عدد): این عدد نشان دهنده‌ی فشاری است که در زمانی که قلب می‌تپد و خون را به داخل شریان‌ها می‌فرستد، بر روی دیواره‌ی سرخرگ‌ها اعمال می‌شود.
2. فشار خون دیاستولیک (عدد پایین‌تر یا دومین عدد): این عدد نشان‌دهنده‌ی فشاری است که در زمان استراحت قلب (بین دو تپش قلب) بر روی دیواره‌ی سرخرگ‌ها اعمال می‌شود.

فشار خون سیستولیک نرمال تقریباً ۱۲۰ میلی‌متر جیوه است و فشار خون دیاستولیک نرمال تقریباً ۸۰ میلی‌متر جیوه است. اندازه‌گیری این دو، اطلاعات مهمی درباره‌ی سلامت عروق و قلب فراهم می‌کند.

نحوه اندازه‌گیری فشار خون

بعضی عوامل مانند استرس، فعالیت بدنی شدید و حتی پربودن مثانه می‌توانند باعث افزایش غیرطبیعی در مقدار فشارخون شوند. در ادامه به شما نحوه‌ی صحیح اندازه‌گیری blood-pressure را آموزش می‌دهیم:

1. ابتدا باید آرام باشید و استراحت کافی داشته باشید.
2. کاف دستگاه فشارسنج را روی بازوی خود (بالای آرنج) ببندید.
3. گوشی پزشکی را زیر کاف قرار دهید.
4. پمپ را که به کاف متصل است، چند بار فشار دهید تا کاف به طور کامل باد شود.
5. وقتی که گیج (دستگاه دارای عقربه و اعداد) به عدد ۲۰۰ میلی‌متر جیوه برسد، پیچ پمپ را آرام‌آرام باز کنید تا کاف خالی شود.
6. به صداهایی که از گوشی پزشکی می‌شنوید گوش کنید. اولین صدا مربوط به سیستولیک است. وقتی که صداها متوقف می‌شوند، گیج دستگاه به شما دیاستولیک را نشان می‌دهد.

این روش اندازه‌گیری فشار خون، از روش‌های استاندارد و دقیق برای اندازه‌گیری استفاده می‌شود و از تداخلات خارجی نظیر حرکات و استرس‌های ناشی از فعالیت بدنی یا روانی جلوگیری می‌کند.

عوارض فشارخون چیست؟

اختلالات ناشی از این بیماری می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی زیر شوند:

• حمله قلبی و سکته مغزی: افزایش فشار خون می‌تواند با سختی عروق و تصلب شراین همراه باشد که ریسک ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
• نارسایی قلبی: افزایش فشار خون موجب ضخیم شدن ماهیچه‌های قلبی می‌شود که منجر به نارسایی قلبی می‌گردد.
• سندروم‌های متابولیک: اختلالاتی که شامل افزایش تری‌گلیسرید، کاهش کلسترول HDL (خوب)، فشار خون بالا و اضافه شدن انسولین می‌شود.
• مشکلات حافظه و یادگیری: پرفشاری خون کنترل نشده می‌تواند بر توانایی تفکر، حافظه و یادگیری تاثیر گذار باشد.
• ضخیم، تنگ یا پاره شدن عروق چشم: این مشکلات ممکن است در نتیجه پرفشاری خون ایجاد شده باشند و منجر به تاری دید شود.
• تضعیف و تنگ شدن عروق خونی کلیوی
• افزایش خطر ابتلا به آنوریسم

چگونه فشارخون را درمان کنیم؟

افزایش یا کاهش غیرطبیعی فشار خون می‌تواند برای سلامتی خطرناک باشد. در ادامه، با راهکارهایی آشنا خواهید شد که به درمان این مشکل کمک می‌کنند.

تغییر سبک زندگی و اصلاح عادت‌های نادرست

به منظمی ورزش کنید، وزن خود را کنترل کنید و از مصرف نمک و مواد غذایی چرب و پرکالری پرهیز کنید. غذاهای سالم، میوه و سبزیجات را بیشتر مصرف کنید و مصرف کافئین، چای و قهوه را به حداقل برسانید. همچنین، مصرف مواد مخدر، الکل و سیگار را کاهش دهید و گوشت سفید را به جای گوشت قرمز جایگزین کنید. فشار کاری را کاهش داده و سطح استرس و اضطراب خود را کنترل کنید.

استفاده از دارو

اگر تغییر در سبک زندگی نتواند blood-pressure شما را به حالت نرمال برگرداند، بایستی به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم داروی مناسب برایتان تجویز کند. رعایت نکات زیر در مصرف داروها به درمان سریع‌تر فشار خون غیر طبیعی کمک می‌کند:

1. داروها را دقیقاً به تعلیمات پزشک مصرف کنید.
2. هرگز داروهای تجویز شده را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
3. از مصرف خودسرانه دارو برای درمان فشار خون پرهیز کنید.
4. در صورت نیاز، فشار خون خود را طبق دستورالعمل پزشک در خانه اندازه‌گیری کنید.
5. به‌طور منظم و در تعیین شده با پزشک ملاقات کنید تا وی بتواند برای شما بهترین روش تنظیم blood-pressure را ارائه دهد.

درمان خانگی

برای کاهش فشار خون بالا به صورت خانگی، می‌توانید روزانه چند عدد آلو، تمشک یا زغال اخته را مصرف کنید. همچنین، خوردن یک عدد سیب نیز می‌تواند مفید باشد. استفاده از عسل نیز برای کنترل blood-pressure بسیار موثر است. می‌توانید با افزودن سه قاشق عسل به یک قاشق روغن سیاه‌دانه و نصف قاشق سرکه طبیعی، معجونی تهیه کنید که مصرف آن به صورت ناشتا می‌تواند در کنترل این بیماری موثر باشد. همچنین برای کاهش فوری فشارخون بالا، می‌توانید از مقداری چای ترش یا عرق سنبل الطیب استفاده کنید.

چه افراد بیشتر در معرض فشارخون بالا هستند؟

افزایش فشارخون در افراد بالای 45 سال بسیار شایع است، به‌ویژه در میان مردان که در این گروه سنی بیشتری دارای این مشکل هستند نسبت به زنان. با افزایش سن به بالای 65 سال، این وضعیت برای زنان به شدت تغییر می‌کند و بیشترین اثر را متحمل می‌شوند.

سابقه خانوادگی از عواملی است که خطر ابتلا به blood-pressure بالا را افزایش می‌دهد. همچنین، نژاد نیز در افزایش این ریسک نقش دارد؛ به‌طوری که افراد سیاه‌پوست به نسبت بیشتری دچار این مشکل و عوارض آن می‌شوند. افراد دیابتیک نیز در حدود 60% مواجه با شرایط پرفشاری خون هستند.

آمارها نشان می‌دهد که یک نفر از هر پنج فرد مبتلا به این بیماری، از وجود این مشکل در بدن خود آگاه نیستند. این امر از مهم‌ترین عوامل خطر برای حمله قلبی و سکته مغزی است. عدم درمان مناسب فشار خون بالا می‌تواند به ایجاد آسیب‌های جدی در قلب، مغز، کلیه، ریه و سیستم گردش خون منجر شود، حتی در صورت عدم وجود علایم خاصی.

جمع بندی درباره فشار خون

اگر فشار خون در بدن بدون هیچ علامتی بالا یا پایین برود، می‌تواند به قلب، مغز و کبد آسیب بزند. این موضوع باعث می‌شود که سالانه به پزشک مراجعه کنید تا blood-pressure خود را اندازه بگیرد. در صورتی که عدد آن غیر طبیعی باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که یک دستگاه فشارسنج خانگی تهیه کنید.

اگر مشکوک به خروج از محدوده طبیعی هستید یا می‌خواهید اطمینان حاصل کنید که فشار خون شما در وضعیت طبیعی است، به متخصص داخلی یا دکتر قلب مراجعه کنید.

دکتر غلامحسین فاتحی از بهترین متخصصین قلب در تهران می‌باشد. جهت رزرو نوبت آنلاین دکتر فاتحی کلیک کنید.