آزمایش مغز استخوان یعنی چه؟ مغز استخوان یک بافت نرم و اسفنجی است که در مرکز استخوانها قرار دارد. این بافت انواع مختلفی از سلولهای خونی را تولید میکند، از جمله:
- گلبولهای قرمز خون که اکسیژن را از ریهها به تمام بخشهای بدن منتقل میکنند.
- گلبولهای سفید خون (لکوسیتها) که در مقابله با عفونتها به بدن کمک میکنند.
- پلاکتها که نقش مهمی در فرآیند لخته شدن خون دارند.
آزمایشهای مغز استخوان به بررسی عملکرد صحیح این بافت و تولید مقادیر طبیعی سلولهای خونی میپردازند. این آزمایشها میتوانند در تشخیص و پیگیری اختلالات مغز استخوان، بیماریهای خونی و برخی از انواع سرطانها مفید باشند.
بیوپسی مغز استخوان چیست؟
آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی مغز استخوان دو روش متفاوت هستند که معمولاً بهطور همزمان انجام میشوند. این ترکیب از دو روش به عنوان “ارزیابی مغز استخوان” شناخته میشود.
مغز استخوان، که یک بافت اسفنجی است، در داخل استخوانهای بزرگ قرار دارد و مسئول تولید گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها است.
در روش آسپیراسیون، با استفاده از یک سوزن، نمونهای از مایع مغز استخوان برداشت میشود. در بیوپسی، با همان سوزن، بخش کوچک و جامدی از مغز استخوان استخراج میشود.
معمولاً نمونهبرداری از بخش پشتی استخوان لگن انجام میشود.
مقاله پیشنهادی: سرطان خون یا لوسمی (لوکمیا) چیست؟
آزمایش مغز استخوان برای تشخیص چه بیماری است؟
این آزمایش اطلاعات مفیدی درباره وضعیت مغز استخوان و سلولهای خونی به پزشک میدهد و ممکن است برای اهداف مختلفی انجام شود، از جمله:
- تشخیص بیماریها یا شرایطی که بر مغز استخوان یا سلولهای خونی تأثیر میگذارند.
- تعیین مرحله بیماری و میزان پیشرفت اختلال.
- بررسی سطح آهن خون و ارزیابی اینکه آیا مقدار آن کافی است یا خیر.
- ارزیابی روند درمان.
- بررسی علل تب بدون دلیل مشخص.
بررسی بافت مغز استخوان میتواند در شرایط مختلفی مفید باشد، از جمله:
- کمخونی.
- شرایطی که در آن انواع خاصی از سلولهای خونی به میزان کم یا زیاد تولید میشوند، مانند لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز، پانسیتوپنی و پلیسیتمی.
- سرطانهای خون یا مغز استخوان، مانند لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما.
- سرطانهایی که از نواحی دیگر مانند سینه به مغز استخوان گسترش یافتهاند.
- هموکروماتوز، یک اختلال ژنتیکی که باعث تجمع آهن در خون میشود.
- تب با منشا ناشناخته.
مراحل انجام آزمایش مغز استخوان
- از شما خواسته میشود تا لباسهای خود را درآورید و معمولاً لباس جایگزینی برای پوشیدن به شما داده میشود.
- نحوه نشستن یا دراز کشیدن شما بستگی به استخوانی دارد که قرار است از آن نمونه برداشته شود و این موضوع توسط پزشک تعیین خواهد شد. به عنوان مثال، اگر نمونهبرداری از استخوان لگن انجام شود، شما باید به پهلو یا شکم دراز بکشید.
- محل بیوپسی با استفاده از محلول ضدعفونیکننده تمیز میشود.
- ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی داروی بیحسی موضعی را به شما تزریق میکند که ممکن است باعث احساس سوزش خفیفی شود.
- یک برش کوچک در محل بیوپسی ایجاد میشود و سوزن از طریق آن به مغز استخوان وارد میشود.
- معمولاً ابتدا آسپیراسیون مغز استخوان انجام میشود؛ به این صورت که با استفاده از سوزن، نمونهای از مایع سلولی از این بافت برداشته میشود. احساس فشار در ناحیهای که سوزن به استخوان وارد میشود، طبیعی است و زمانی که نمونه برداشته میشود، احساس کشش ملایمی خواهید داشت.
- یک بخش کوچک و جامد از مغز استخوان با استفاده از سوزن توخالی خاصی که برای این کار طراحی شده است، برداشته میشود که به آن بیوپسی هستهای گفته میشود.
- پس از خارج کردن سوزن، فشار کمی به ناحیه بیوپسی وارد میشود تا از خونریزی جلوگیری شود.
- برای پوشاندن محل برش، از باند یا پانسمان استریل استفاده میشود.
- نمونههای گرفتهشده به آزمایشگاه ارسال میشوند.
تفسیر آزمایش مغز استخوان
هدف اصلی از انجام بیوپسی این است که بررسی شود آیا مغز استخوان شما بهدرستی عملکرد دارد یا خیر. نمونه برداشتهشده توسط پاتولوژیست مورد ارزیابی قرار میگیرد و آزمایشات مختلفی روی آن انجام میشود. در این روند، متخصص خون علل احتمالی هرگونه تغییر غیرطبیعی را تشخیص میدهد. اگر پزشک به وجود بیماریهای سرطانی مانند لنفوم مشکوک باشد، بیوپسی برای تعیین وجود یا عدم وجود سرطان در مغز استخوان یا ارزیابی مرحله سرطان انجام میشود.
نتایج غیرطبیعی ممکن است ناشی از سرطان، عفونت یا مشکلات دیگری در مغز استخوان باشد. در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشهای اضافی را برای تایید تشخیص درخواست کند.
عوارض آزمایش مغز استخوان
بعد از انجام آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان، ممکن است در ناحیهای که نمونه برداشته شده، احساس سفتی یا درد کنید. این علائم معمولاً پس از چند روز برطرف میشوند.
عوارض جدی پس از نمونهبرداری بسیار نادر است، اما اگر علائم زیر را مشاهده کردید، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید:
- افزایش درد یا ناراحتی در ناحیه نمونهبرداری
- قرمزی
- تورم
- خونریزی از محل نمونهبرداری
- تب
در برخی موارد، اگر نتایج آزمایش شما غیرطبیعی باشد، ممکن است نیاز به انجام آزمایشهای بیشتر برای تایید تشخیص یا انتخاب درمان مناسب باشد.