سرطان سینه یا سرطان پستان یکی از انواع سرطان به شمار می‌رود که این نوع بیماری از بافت پستان شروع میشود. سرطان زمانی شکل می‌گیرد که رشد سلول‌ها از حالت طبیعی خارج شده و به شکلی کنترل‌ناپذیر ادامه پیدا میکند. سلولهای سرطانی در پستان غالباً به تشکیل توموری منجر میشوند که می‌توان آن را از طریق اشعه ایکس مشاهده کرد یا به صورت توده‌ای ملموس احساس نمود. توجه به این نکته بسیار ضروری است که اغلب تودههای موجود در پستان خوش‌خیم بوده و به سرطانی یا بدخیم تبدیل نمی‌شوند. تومورهای غیرسرطانی در پستان رشد غیرمعمولی دارند، اما از ناحیه پستان فراتر نمی‌روند. این تومورها تهدیدی برای حیات محسوب نمی‌شوند، اما برخی از تودههای خوش‌خیم ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را در زنان افزایش دهند.
برای تشخیص اینکه آیا توده خوش‌خیم یا بدخیم است و ارزیابی تأثیر آن بر احتمال بروز سرطان در آینده، ضروری است که هر گونه توده یا تغییرات ظاهری در شکل پستان توسط متخصصان مراقبت‌های پزشکی بررسی شود. پیش‌تر درباره ماهیت سرطان، روش‌های شناسایی و درمان آن مطالبی ارائه شده است. این متن به سرطان سینه اختصاص داده شده و در ادامه به مباحث مرتبط با آن پرداخته خواهد شد.
سرطان سینه (پستان) چیست؟
سرطان زمانی شکل می‌گیرد که سلول‌ها به رشد بی‌رویه و غیرقابل کنترل روی می‌آورند. سرطان پستان یکی از انواع سرطان به شمار می‌آید که ممکن است در یکی از پستانها یا هر دو پدیدار شود. این نوع سرطان عمدتاً در زنان رخ می‌دهد، اما احتمال بروز آن در مردان نیز وجود دارد.
سرطان پستان میتواند از بخشهای مختلف پستان آغاز شود. هر پستان از اجزای متنوعی تشکیل شده است:
- لوبول‌ها: غددی که مسئول تولید شیر مادر هستند.
- مجاری: مسیرهای باریکی که شیر را از لوبول‌ها به سمت نوک پستان هدایت می‌کنند. این بخش، رایج‌ترین ناحیه برای شروع سرطان پستان است.
- نوک پستان: محلی که مجاری در آن به هم می‌پیوندند و به کانال‌های بزرگ‌تری تبدیل میشوند تا امکان خروج شیر از پستان فراهم شود.
- چربی و بافت همبند: بخش‌هایی که اطراف مجاری و لوبول‌ها را در بر گرفته و آنها را در جای خود ثابت نگه می‌دارند.
- رگ‌های خونی و لنفاوی: ساختارهایی که در هر پستان یافت میشوند و نقش مهمی در انتقال مواد مغذی و دفع مواد زائد دارند.
سرطان پستان میتواند در هر یک از این بخش‌ها ظاهر شود.
مقاله پیشنهادی: کیست بارتولن چیست؟ و چگونه درمان میشود؟
سرطان سینه چه نشانه ها و علائمی دارد؟
آگاهی از وضعیت طبیعی پستانها بخش کلیدی حفظ سلامت آنها محسوب میشود. اگرچه انجام منظم تست‌های غربالگری برای تشخیص سرطان پستان ضروری است، ماموگرافی‌ها نمی‌توانند تمامی انواع سرطان‌های سینه را شناسایی کنند. به همین دلیل، آگاهی از تغییرات در پستان و شناخت علائم سرطان اهمیت زیادی دارد.
شایع‌ترین نشانه سرطان پستان، ایجاد توده‌ای جدید در پستان است. توده‌ای سخت که بدون درد باشد و لبه‌های نامنظمی داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که سرطانی باشد. اما تودههای سرطانی می‌توانند نرم یا گرد باشند و حتی ممکن است دردناک شوند. بررسی هر گونه توده یا تغییر در پستان توسط پزشک متخصص امری ضروری است.
سایر علائم احتمالی سرطان پستان شامل:
- تورم در تمام یا بخشی از پستان (حتی اگر توده‌ای حس نشود)
- ایجاد فرورفتگی یا حفره در پوست (گاهی شبیه به پوست پرتقال)
- درد در پستان یا نوک آن
- فرو رفتگی نوک پستان
- قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا ضخیم‌شدن پوست پستان یا نوک آن
- ترشح از نوک پستان
- تورم گره‌های لنفاوی (گاهی سرطان میتواند به گره‌های لنفاوی زیر بغل یا اطراف استخوان ترقوه سرایت کند و باعث تورم یا ایجاد توده شود، حتی قبل از آنکه تومور اصلی در پستان بزرگ شود و قابل لمس باشد.)
هرچند ممکن است این علائم به دلایلی غیر از سرطان پستان ظاهر شوند، مراجعه به پزشک برای بررسی علت آنها ضروری است. انجام آزمایش‌های غربالگری و ماموگرافی میتواند به شناسایی سرطان پیش از بروز علائم کمک کرده و فرصت بیشتری برای درمان فراهم کند.
سرطان سینه چگونه شروع می شود؟
دگرگونی‌ها یا جهش‌ها در DNA می‌توانند موجب تبدیل سلولهای طبیعی پستان به سلولهای سرطانی شوند. برخی از این تغییرات ژنتیکی از طریق وراثت از والدین به فرزندان منتقل شده و می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهند. علاوه بر این، عوامل مرتبط با سبک زندگی، از جمله نوع تغذیه، میزان فعالیت بدنی و موارد دیگر، نیز ممکن است در افزایش این خطر نقش داشته باشند. با این حال، هنوز به طور دقیق مشخص نشده که چگونه این عوامل خطر، سلولهای طبیعی را به سلولهای سرطانی تبدیل می‌کنند. به نظر می‌رسد هورمونها در بسیاری از موارد سرطان پستان تأثیر قابل توجهی دارند، اما سازوکار دقیق این فرآیند هنوز کاملاً شناخته نشده است. به طور کلی، دلایل اصلی شروع سرطان شامل موارد زیر است:
- تغییرات یا جهش‌های ژنتیکی: برخی جهش‌های DNA از والدین به ارث میرسند، به طوری که از زمان تولد در تمام سلولهای بدن حضور دارند. این جهش‌ها می‌توانند خطر بروز انواع خاصی از سرطان را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش دهند.
- پروتوآنکوژن‌ها (Proto-oncogenes): این ژن‌ها به رشد طبیعی سلول‌ها کمک می‌کنند. با این حال، در صورتی که دچار تغییر یا تکثیر بی‌رویه شوند، به ژن‌های مضر (آنکوژن‌ها) تبدیل میشوند که در صورت از دست دادن کنترل، می‌توانند باعث ایجاد سرطان شوند.
- ژن‌های سرکوب‌کننده تومور: این ژن‌ها وظیفه دارند رشد و تقسیم سلولی را کاهش دهند. اگر این ژن‌ها دچار اختلال عملکرد شوند، احتمال بروز سرطان افزایش می‌یابد.
- تغییرات ژنتیکی ارثی: برخی جهش‌های ارثی در DNA می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را به طور چشمگیری افزایش دهند و باعث ایجاد سرطان‌هایی شوند که معمولاً در برخی خانواده‌ها رایج هستند.
- تغییرات ژنتیکی اکتسابی: بیشتر جهش‌های DNA مرتبط با سرطان سینه در طول زندگی افراد رخ میدهند و به ارث نمی‌رسند. این تغییرات ممکن است ناشی از قرار گرفتن در معرض اشعه یا مواد شیمیایی باشند.
انواع سرطان سینه
سرطان سینه میتواند به صورت تهاجمی یا غیرتهاجمی ظاهر شود. در نوع تهاجمی، سرطان به بافتهای اطراف پستان گسترش پیدا کرده است، اما در نوع غیرتهاجمی، سرطان در محدوده مجاری شیری یا لوبول‌ها باقی مانده و به بافتهای اطراف نفوذ نکرده است.
انواع سرطان سینه
- کارسینوم مجاری:
- سرطان مجاری در محل: نوع غیرتهاجمی که محدود به مجاری بوده و به خارج از آن سرایت نکرده است.
- کارسینوم مجاری تهاجمی: نوعی سرطان که از محدوده مجاری عبور کرده و به بافتهای اطراف پخش شده است.
- کارسینوم لوبولار تهاجمی: این نوع سرطان که از لوبول‌ها آغاز میشود، میتواند به سایر نواحی گسترش یابد.
انواع کمتر شایع سرطان سینه:
- مدولاری
- موسینوس
- توبولی
- متاپلاستیک
- پاپیلاری
انواع خاص‌تر سرطان سینه:
- سرطان سینه التهابی: نوعی پیش‌رونده که حدود ۱ تا ۵ درصد سرطان‌های سینه را شامل میشود.
- بیماری پاژه: نوعی سرطان که در مجاری نوک سینه آغاز میشود. این بیماری ممکن است غیرتهاجمی یا تهاجمی باشد.
زیرگروه‌های سرطان سینه
سه زیرگروه اصلی براساس آزمایش‌های ویژه‌ای که بر روی نمونه‌های تومور انجام میشود تعیین میشوند. این آزمایش‌ها اطلاعات بیشتری درباره سرطان فراهم کرده و به پزشکان کمک میکند که مؤثرترین درمان را انتخاب کنند.
گیرنده هورمونی مثبت
سرطان‌هایی که دارای گیرنده‌های استروژن (ER) یا پروژسترون (PR) هستند، به عنوان «گیرنده هورمونی مثبت» شناخته میشوند. این گیرنده‌ها پروتئین‌هایی هستند که در سلول‌ها یافت میشوند و در صورت وجود، سرطان برای رشد به هورمون‌های استروژن یا پروژسترون نیاز خواهد داشت.
- این نوع سرطان در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما بیشتر در زنان یائسه مشاهده میشود.
- حدود دوسوم سرطان‌های سینه دارای این گیرنده‌ها هستند.
HER2 مثبت
حدود ۲۰ درصد سرطان‌های سینه برای رشد به ژن HER2 وابسته هستند.
- این نوع سرطان‌ها دارای مقادیر بالای پروتئین HER2 یا تعداد زیادی کپی از ژن HER2 هستند.
- سرطان‌های HER2 مثبت رشد سریعی داشته و می‌توانند هورمونی مثبت یا منفی باشند.
سه‌گانه منفی (Triple Negative)
این نوع سرطان فاقد گیرنده‌های استروژن، پروژسترون و HER2 است و حدود ۱۵ درصد سرطان‌های تهاجمی سینه را شامل میشود.
- این نوع سرطان بیشتر در زنان جوان شایع بوده و با جهش ژنی BRCA1 ارتباط دارد.
- متخصصین توصیه می‌کنند زنان زیر ۶۰ سال مبتلا به سرطان سه‌گانه منفی، از نظر جهش ژن BRCA مورد بررسی قرار گیرند.
چگونه سرطان سینه در بدن پخش می شود؟
وقتی سلولهای سرطانی به جریان خون یا سیستم لنفاوی راه پیدا می‌کنند و به نواحی دیگر بدن انتقال می‌یابند، سرطان گسترش پیدا میکند. سیستم لنفاوی شبکه‌ای از عروق است که در سراسر بدن گسترش داشته و گره‌های لنفاوی را به هم متصل میکند. مایع شفاف موجود در این عروق که به آن لنف گفته میشود، مواد زائد، ترکیبات فرعی، و سلولهای سیستم ایمنی را در خود دارد. عروق لنفاوی مایع لنفاوی را از پستان دور کرده و به مناطق دیگر منتقل می‌کنند. در مورد سرطان پستان، سلولهای سرطانی ممکن است وارد این عروق شده و در گره‌های لنفاوی شروع به تکثیر کنند. عروق لنفاوی پستان معمولاً مایع خود را به نواحی زیر هدایت می‌کنند:
- گره‌های لنفاوی زیر بغل
- گره‌های لنفاوی اطراف و زیر استخوان ترقوه
- گره‌های لنفاوی داخلی قفسه سینه (غدد لنفاوی پستانی داخلی)
اگر سلولهای سرطانی به گره‌های لنفاوی نفوذ کرده باشند، احتمال دارد که از طریق سیستم لنفاوی به سایر بخشهای بدن منتقل شوند. هرچه تعداد بیشتری از گره‌های لنفاوی حاوی سلولهای سرطانی باشند، ریسک گسترش سرطان به بخشهای دیگر بدن بیشتر خواهد شد. به همین دلیل، وجود سرطان در یک یا چند گره لنفاوی میتواند بر برنامه درمانی تأثیر بگذارد.
تشخیص سرطان پستان
برای تشخیص سرطان پستان، معمولاً نیاز به جراحی جهت برداشت یک یا چند گره لنفاوی وجود دارد. با این حال، تمام زنانی که در گره‌های لنفاوی خود سلولهای سرطانی دارند، لزوماً دچار متاستاز نمی‌شوند. در مقابل، برخی زنان ممکن است حتی بدون وجود سلول سرطانی در گره‌های لنفاوی، در آینده با متاستاز مواجه شوند.
برای شناسایی سرطان پستان، پزشک ابتدا درباره علائم و عوامل خطر پرس‌وجو میکند و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. این معاینه شامل بررسی نواحی پستان، زیر بغل، گردن و قفسه سینه است.
آزمایش‌هایی که برای تشخیص و پیگیری وضعیت سرطان پستان یا تودههای پستانی انجام میگیرند شامل ماموگرافی، سونوگرافی، ام‌آرآی پستان، بیوپسی پستان و سی‌تی‌اسکن هستند.
اگر پزشک سرطان پستان را شناسایی کند، آزمایش‌های تکمیلی به منظور تعیین مرحله سرطان و ارزیابی گسترش آن انجام میشود تا روش درمانی مناسب انتخاب گردد.
| روش‌های تشخیص سرطان سینه | توضیحات |
|---|---|
| معاینه پستان | پزشک هر دو سینه و غدد لنفاوی زیربغل را بررسی میکند. متخصص در این نواحی به دنبال توده سینه یا ناهنجاری‌های دیگر است. در حین معاینه ممکن است نیاز باشد، شخص دست‌های خود را موقعیت‌های مختلف مانند بالای سر قرار دهد. |
| ماموگرافی | ماموگرافی عکس رادیوگرافی از پستان است. یک نوع اشعه ایکس است و معمولاً برای غربالگری اولیه سرطان پستان از ماموگرافی استفاده می‌کنند. در صورتی که در این روش ناهنجاری تشخیص داده شود، ممکن است پزشک برای ارزیابی بیشتر ماموگرافی تشخیصی را توصیه کند. گاهی ممکن است در تصاویر ماموگرافی ناحیه مشکوکی نشان داده شود که توده سرطانی نیست. |
| سونوگرافی سینه | برای بسیاری از افراد سؤال است که آیا سرطان سینه در سونوگرافی مشخص می شود؟ در سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر از ساختارهای عمیق بدن استفاده می‌کنند. سونوگرافی برای تعیین این که توده جدید، توده جامد است یا کیست پر از مایع، کاربرد دارد. |
| بیوپسی سینه | بیوپسی برداشتن نمونه از سلولهای پستان برای آزمایش است. این روش تنها راه قطعی برای تشخیص سرطان پستان است. در روش بیوپسی پزشک از یک دستگاه سوزنی تخصصی همراه با اشعه ایکس یا آزمایش تصویربرداری دیگر استفاده میکند. بافت از ناحیه مشکوک استخراج شده و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده میشود. اغلب یک نشانگر فلزی کوچک در سینه باقی می‌ماند. در آزمایش‌های تصویربرداری آینده می‌توان ناحیه موردنظر را به‌راحتی تشخیص داد. در آزمایشگاه سرطانی بودن سلول‌ها بررسی میشود. یک نمونه بیوپسی نیز برای تعیین نوع سلولهای درگیر در سرطان و میزان تهاجمی بودن آنها تجزیه‌وتحلیل شده و در نهایت موارد زیر از طریق آزمایش مربوطه مشخص میشود. |
| تصویربرداری MRI | در MRI از آهنربا و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر از داخل سینه استفاده میشود. قبل از MRI پستان، تزریق رنگ انجام میشود. برخلاف دیگر آزمایش‌های تصویربرداری در این روش از اشعه برای ایجاد تصاویر استفاده نمی‌شود. |
| خودآزمایی سرطان سینه | تست سرطان سینه در منزل در ۵ مرحله انجام میشود. ابتدا باید در آینه سینه‌های خود را مشاهده کنید. در این مرحله باید به دنبال تغییرات ظاهری یا تورم روی سینه باشید. اگر گودشدگی یا برآمدگی روی پوست دیدید، حتماً به پزشک اطلاع دهید. دستان خود را بالا ببرید و دوباره به دنبال همین تغییرات باشید. به علائم خروج ترشح از یک یا هر دو سینه توجه کنید. در حالت خوابیده سینه‌های خود را لمس کنید. با دست چپ سینه راست و سپس با دست راست سینه چپ را بررسی کرده و از حرکت دایره‌ای با انگشتان استفاده کنید. در نهایت همین کار را در حالت نشسته یا ایستاده نیز انجام دهید. برای برخی خانم‌ها انجام این مراحل در زیر دوش راحت‌تر است. |
درمان سرطان پستان
روش درمان به عواملی مانند نوع و مرحله سرطان بستگی دارد. اکثر بیماران مبتلا به سرطان پستان با یک یا ترکیبی از روش‌های زیر درمان میشوند:
- جراحی:
- ماستکتومی: طی این جراحی کل پستان برداشته میشود.
- لامپکتومی: در این جراحی، تنها بخش سرطانی و مقدار کمی از بافت سالم اطراف آن برداشته میشود.
- پرتودرمانی: این روش برای تخریب سلولهای سرطانی استفاده میشود.
- درمان دارویی:
- شیمیدرمانی: داروهایی که رشد یا تکثیر سلولهای سرطانی را متوقف می‌کنند.
- درمان هدفمند (تارگت‌تراپی): این روش با استفاده از داروهایی، پروتئین‌ها یا ویژگی‌های خاص سلولهای سرطانی را هدف قرار می‌دهد و از رشد و گسترش آنها جلوگیری میکند.
پیشگیری از سرطان پستان
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری، انجام منظم آزمایش‌های غربالگری است. درباره زمان شروع و فواصل انجام ماموگرافی یا سایر آزمایش‌ها باید با پزشک مشورت شود.
- ماموگرافی برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان توصیه میشود. بسیاری از سازمان‌ها غربالگری را از سن ۴۰ سالگی، با فواصل یک تا دو سال پیشنهاد می‌کنند.
- زنانی که سابقه خانوادگی سرطان پستان دارند، بهتر است با پزشک خود درباره خطرات مشورت کرده و در صورت لزوم آزمایش‌های اضافی انجام دهند.
- برای زنان ۴۰ تا ۷۴ سال، ماموگرافی عملکرد بسیار خوبی در شناسایی سرطان دارد. زنان بالای این سن باید درباره ادامه غربالگری با پزشک خود مشورت کنند.
