کاتتریزاسیون قلبی به‌عنوان یکی از روش‌های پزشکی پیشرفته، برای شناسایی و درمان مشکلات قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند شامل وارد کردن لوله‌ای باریک به نام کاتتر از طریق عروق خونی به قلب است. با استفاده از این روش، پزشکان قادر خواهند بود تصاویر دقیقی از قلب و عروق خونی تهیه کرده و اطلاعات مفیدی درباره وضعیت آنها کسب کنند. کاتتریسم قلبی به دلیل دقت بالا و کاربردهای گسترده، به یکی از ابزارهای اساسی در حوزه کاردیولوژی تبدیل شده است. در این متن، به شرح جامع این روش، نحوه انجام، کاربردها، شرایط تجویز، مراحل آماده‌سازی پیش از انجام، مراقبت‌های پس از عمل و پاسخ به سوالات متداول پیرامون آن خواهیم پرداخت.
کاتتریزاسیون قلبی چیست؟
کاتتریسم قلبی یکی از روش‌های تهاجمی در پزشکی است که طی آن یک کاتتر باریک از طریق عروق خونی وارد بدن شده و به قلب هدایت میشود. این فرآیند به پزشکان امکان میدهد تا مشکلاتی همچون انسداد عروق، نقص‌های ساختاری قلب و بیماریهای عضلات قلب را شناسایی کنند. معمولاً کاتتر از طریق عروق موجود در دست یا پا وارد میشود و با بهره‌گیری از تصاویر رادیولوژی، پزشک می‌تواند مسیر کاتتر را به دقت کنترل کرده و آن را به محل مورد نظر برساند.
در این روش، برای دستیابی به تصاویر دقیق‌تر از عروق خونی و قلب، اغلب از تزریق ماده کنتراست استفاده میشود. این ماده موجب شفافیت بیشتر تصاویر شده و تحلیل وضعیت عروق و قلب را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، کاتتریسم قلبی برای اندازهگیری فشارهای داخلی قلب و ارزیابی عملکرد دریچههای قلب نیز کاربرد دارد و به پزشکان در اتخاذ تصمیمات درمانی دقیق کمک می‌کند.
کاتتریزاسیون قلبی چگونه انجام میشود؟
برای انجام کاتتریسم قلبی، بیمار باید به یک مرکز پزشکی تخصصی و مجهز مراجعه کند. پیش از آغاز این روش، ممکن است نیاز باشد بیمار آزمایش‌های خون و تصویربرداری‌های مقدماتی را انجام دهد تا شرایط کلی سلامت او ارزیابی شود.
مراحل انجام کاتتریزاسیون قلبی
مرحله ۱: آماده‌سازی اولیه
این فرایند در بیمارستان یا کلینیک و در بخش آزمایشگاه کاتتریزاسیون (کت‌لب) انجام میشود. پس از ورود، اقدامات اولیه شامل پوشیدن گان و خالی کردن مثانه انجام خواهد شد. پرستار لوله‌ای برای تزریق داروی آرام‌بخش داخل رگ قرار میدهد، زیرا این روش با بیحسی موضعی انجام شده و تزریق آرام‌بخش برای راحتی بیمار و جلوگیری از صحبت کردن ضروری است. بیمار روی تخت به حالت طاق‌باز قرار می‌گیرد و الکترودهایی روی قفسه سینه چسبانده میشود که به مانیتور ECG متصل هستند. همچنین مانیتورهایی برای بررسی علائم حیاتی (ضربان قلب، فشارخون، تنفس و اکسیژن خون) و نمایش مسیر کاتتر استفاده میشود.
مرحله ۲: ورود کاتتر
پزشک محل ورود کاتتر (دست، ران یا گردن) را بررسی و پرستار این ناحیه را ضدعفونی می‌کند. سپس، داروی بیحسی موضعی تزریق و غلافی (شیث) برای عبور کاتتر وارد میشود. ممکن است فشار یا کمی ناراحتی احساس کنید؛ در صورت وجود درد، به پزشک اطلاع دهید. گاهی پزشک برای دسترسی به رگ، برش کوچکی ایجاد می‌کند. سپس کاتتر از طریق رگ به سمت قلب هدایت شده و پزشک برای بهبود تصاویر، از شما می‌خواهد که نفس خود را حبس کنید، سرفه کنید یا سرتان را حرکت دهید.
پس از جای‌گیری کاتتر، رنگ حاجب تزریق میشود که ممکن است علائمی مانند گرما، مزه شور یا فلزی در دهان، حالت تهوع یا سردرد خفیف ایجاد کند. این علائم معمولاً ظرف چند لحظه برطرف می‌شوند. در صورت بروز علائمی مانند تنگی نفس، گرفتگی گلو، تعریق، بیحسی، لرز، خارش یا استفراغ، پزشک را مطلع کنید.
مرحله ۳: تهیه تصاویر و بررسی گزینه‌ها
پس از تزریق رنگ حاجب، تصاویر اشعه ایکس از قلب و عروق گرفته میشود. در این مرحله باید نفس خود را حبس کرده و بی‌حرکت بمانید. پزشک تصاویر را بررسی کرده و درباره گزینه‌های درمانی مانند تغییر دارو، جراحی یا کاتتریزاسیون اینترونشنال با شما صحبت خواهد کرد. اگر نیاز به کاتتریزاسیون اینترونشنال باشد، همان‌جا انجام میشود. روش‌هایی مانند مداخله عروق کرونر از راه پوست (PCI)، آنژیوپلاستی (بالن‌گذاری و استنت‌گذاری) یا ولووپلاستی با این روش قابل انجام است.
مرحله ۴: اتمام فرایند
پس از پایان کار، غلاف کاتتر توسط پزشک خارج شده و محل ورود با فشار دست، چسب، بخیه یا گیره بسته میشود. اگر از فشار دست استفاده شود، پس از تشکیل لخته، باند محکم بسته شده و پیش از ترخیص شل میشود. در صورت بخیه‌زدن، روی آن پانسمان خواهد شد. فرایند کاتتریزاسیون حدود یک ساعت طول میکشد، اما این زمان بر اساس نوع مشکل می‌تواند متفاوت باشد.
مراحل انجام کاتتریسم قلبی
در طول این فرآیند، بیمار روی تخت مخصوص قرار می‌گیرد. ناحیه‌ای که قرار است کاتتر وارد شود – معمولاً کشاله ران، مچ دست یا گردن – به دقت ضدعفونی شده و با استفاده از بیحسی موضعی آماده میشود. پزشک با کمک یک سوزن ظریف، کاتتر را وارد رگ خونی کرده و به‌آرامی آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. مسیر حرکت کاتتر با استفاده از تصاویر زنده رادیوگرافی به دقت رصد میشود.
پس از رسیدن کاتتر به قلب، پزشک ممکن است ماده حاجب را تزریق کند تا عروق خونی در تصاویر رادیوگرافی واضح‌تر نمایان شوند. این کار به ارزیابی دقیق‌تر وضعیت عروق و عملکرد قلب کمک می‌کند. همچنین، از کاتتر می‌توان برای اندازهگیری فشارهای داخلی قلب و بررسی عملکرد دریچههای قلب استفاده کرد.
مقاله پیشنهادی: آنژین قلبی یا آنژین صدری چیست؟
مراقبت‌های پس از کاتتریسم
پس از پایان عمل، محل ورود کاتتر با فشار کنترل شده بسته میشود تا از خونریزی جلوگیری شود. بیمار به مدت چند ساعت تحت نظر تیم پزشکی قرار می‌گیرد تا احتمال بروز عوارض بررسی شود. در صورتی که وضعیت بیمار پایدار باشد، او می‌تواند در همان روز یا چند ساعت بعد از بیمارستان ترخیص شود.
کاتتریسم قلبی در چه مواردی تجویز میشود؟
در صورتی که فرد با علائمی مواجه شود که نشان‌دهنده وجود مشکلات قلبی یا عروقی باشد، یا نتایج نوار قلب و سایر آزمایش‌های اولیه پزشک را به وجود یک مشکل مشکوک کند، ممکن است کاتتریسم قلبی تجویز شود. علائم رایجی که می‌توانند فرد را به مراجعه به پزشک و بررسی وضعیت قلبی ترغیب کنند، شامل موارد زیر هستند:
- سوزش یا درد شدید در قفسه سینه
- تنگی نفس
- تورم یا درد در پاها
- درد در ناحیه فک، گردن یا بازوها
- آسیب به قفسه سینه
- احساس سنگینی یا فشار در قفسه سینه (آنژین صدری)
- نامنظم بودن ضربان قلب
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- احساس ضعف و بی‌حالی مفرط
- حالت تهوع مداوم
- اختلالات خواب ناشی از مشکلات تنفسی
- سابقه سکته قلبی
تشخیص و بررسی این علائم به‌موقع می‌تواند به کاهش خطرات جدی و بهبود وضعیت سلامت قلب کمک کند.
کاربردهای کاتتریسم قلبی
کاتتریزاسیون قلبی: تشخیص و درمان بیماریهای قلبی
کاتتریزاسیون قلبی یکی از ابزارهای کلیدی برای تشخیص و درمان بیماریهای قلبی است. این روش نقش مهمی در شناسایی بیماریهای عروق کرونر ایفا می‌کند. در بیماری عروق کرونر، تجمع رسوبات چربی باعث تنگی یا انسداد عروق کرونر شده و جریان خون به عضله قلب را محدود می‌کند. کاتتریزاسیون به پزشکان امکان میدهد محل دقیق انسداد را شناسایی کرده و شدت آن را ارزیابی کنند، اطلاعاتی که برای تصمیم‌گیری درمانی حیاتی هستند.
کاربردهای تشخیصی کاتتریزاسیون قلبی
علاوه بر بیماری عروق کرونر، این روش در شناسایی سایر اختلالات قلبی نیز مؤثر است:
- نقص‌های مادرزادی قلب
این روش امکان تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری قلب، مانند سوراخ‌های بین دهلیزی و بطنی یا تنگی دریچههای آئورت و ریوی را فراهم می‌کند. - بیماریهای دریچه‌ای قلب
با استفاده از کاتتریزاسیون، عملکرد دریچههای قلب بررسی شده و مشکلاتی مانند تنگی یا نارسایی دریچه‌ها شناسایی میشود. - نارسایی قلبی
این روش برای ارزیابی عملکرد پمپاژ قلب و شناسایی عوامل منجر به نارسایی قلبی استفاده میشود. - آریتمی‌های قلبی
کاتتریزاسیون به تعیین محل دقیق ایجاد ریتم‌های غیرطبیعی کمک کرده و اطلاعات لازم برای درمان را فراهم می‌کند.
کاربردهای درمانی کاتتریزاسیون قلبی
این روش علاوه بر تشخیص، در درمان بیماریهای قلبی نیز کاربرد دارد:
- آنژیوپلاستی
با هدایت یک بالون کوچک به محل انسداد در عروق کرونر، رسوبات چربی به دیواره رگ فشار داده شده و مسیر جریان خون باز میشود. - استنت‌گذاری
پس از آنژیوپلاستی، یک استنت (شبکه فلزی کوچک) در محل قرار می‌گیرد تا از بسته شدن مجدد رگ جلوگیری کند. - بستن نقص‌های قلبی
برای درمان برخی نقایص مادرزادی، مانند سوراخ‌های بین دهلیزی و بطنی، از این روش برای بستن این سوراخ‌ها استفاده میشود. - ابلیشن آریتمی
با تخریب بافت‌های غیرطبیعی قلب که باعث ایجاد آریتمی می‌شوند، ریتم قلب به حالت طبیعی بازگردانده میشود.
کاتتریزاسیون قلبی به عنوان یک روش جامع، هم در تشخیص و هم در درمان مشکلات قلبی، نقشی حیاتی در بهبود سلامت بیماران دارد.
خطرات کاتتریسم قلبی
کاتتریزاسیون قلبی، روشی ایمن با مزایای فراوان است که امکان دستیابی به تصاویر دقیق از عروق قلب را فراهم می‌کند. با این حال، همانند هر روش پزشکی دیگر، ممکن است با خطراتی همراه باشد. برخی از عوارض احتمالی این روش شامل موارد زیر است:
- خونریزی، عفونت یا درد در ناحیه ورود کاتتر
- تشکیل لخته خونی که ممکن است به سکته قلبی یا مغزی منجر شود
- آسیب به رگ‌های خونی
- واکنش آلرژیک نسبت به ماده حاجب
- بروز آریتمی (اختلال در ریتم ضربان قلب)
- احتمال آسیب به کلیه
این عوارض به‌ندرت رخ می‌دهند و در بیشتر موارد جای نگرانی وجود ندارد.
