عمل کیست تخمدان چیست و چگونه انجام می‌شود؟

عمل کیست تخمدان در حال حاضر، یکی از مشکلات شایع در زنان با چرخه قاعدگی و در دوران پیش از یائسگی است. خوشبختانه برای درمان این مشکل، گزینه‌های دارویی مؤثری وجود دارد. اما در صورتی که کیست تخمدان به درمان‌های دارویی پاسخ ندهد یا اندازه آن بزرگ باشد، جراحی برای برداشتن کیست توصیه می‌شود.

کیست تخمدان چیست؟

قبل از بررسی جراحی کیست تخمدان، لازم است ابتدا با این عارضه آشنا شویم. کیست تخمدان به تشکیل یک یا چندین کیست غیرطبیعی در تخمدان گفته می‌شود. این کیست‌ها که به انگلیسی “Ovarian cyst” نامیده می‌شوند، توده‌هایی پر از مایع هستند که در داخل یا روی تخمدان رشد می‌کنند. انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارد که اغلب خطری ایجاد نمی‌کنند، اما در صورتی که کیست تخمدان بزرگ شده و باعث درد یا ناراحتی شود، احتمال بروز سرطان وجود دارد و در این شرایط، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.

علائم تشخیص کیست تخمدان

بیشتر کیست‌های تخمدان، به ویژه نوع فولیکولی که رایج‌ترین نوع است، معمولاً علائم خاصی ندارند و از طریق سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند. با این حال، علائم کیست تخمدان می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. به عنوان مثال، در برخی موارد، کیست تخمدان ممکن است باعث تاخیر در پریود، ایجاد دردهای شکمی حین رابطه جنسی، لکه‌بینی و… شود. در چنین شرایطی، توصیه می‌شود که هرچه زودتر به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک پس از معاینه، تشخیص می‌دهد که کیست در تخمدان چپ یا راست است و بهترین روش درمانی را پیشنهاد می‌کند.

اندازه کیست تخمدان

اندازه کیست تخمدان یکی از عوامل تعیین‌کننده برای نیاز به جراحی است و می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری در مورد روش درمانی داشته باشد. اگر اندازه کیست بیشتر از 5 تا 10 سانتی‌متر باشد، احتمال زیادی وجود دارد که نیاز به جراحی داشته باشید. همچنین، اگر کیست پس از 2 یا 3 ماه کاهش نیابد و به رشد خود ادامه دهد، باز هم ممکن است به جراحی نیاز پیدا کنید.

کیست‌های تخمدان به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

کیست‌های فانکشنال (عملکردی):

• فولیکولی
• لوئیتال

کیست‌های نان فانکشنال (غیرعملکردی):

• پاتولوژیک
• غیرپاتولوژیک

در میان کیست‌های پاتولوژیک، دو نوع وجود دارد:

• کیست‌های بدخیم
• کیست‌های خوش‌خیم

در گروه کیست‌های خوش‌خیم، انواع مختلفی وجود دارند:

• آدنوما
• اندومتریوما
• درموئید
• پلی‌کیستیک
• هموراژیک

جراحی کیست تخمدان چگونه انجام می‌گیرد؟

برای درمان و تخلیه کیست‌های تخمدان معمولاً از دو روش رایج، جراحی باز و لاپاراسکوپی، استفاده می‌شود. روش لاپاراسکوپی به دلیل کمتر بودن میزان تهاجم، نسبت به جراحی باز انتخاب ترجیحی است. در این روش، برش‌های کوچکی در ناحیه‌ای که تخمدان‌ها قرار دارند، ایجاد می‌شود. سپس ابزارهای ویژه‌ای به داخل تخمدان‌ها وارد شده و عمل برداشتن و تخلیه کیست‌ها انجام می‌شود.

در مقایسه با جراحی باز که نیاز به برش‌های بزرگتر در شکم دارد، لاپاراسکوپی دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد. همچنین خطر بروز عفونت و عوارض پس از جراحی در این روش کمتر است. زنانی که تحت عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان قرار می‌گیرند، معمولاً سریع‌تر به زندگی روزمره خود بازمی‌گردند.

روش‌های مختلفی برای جراحی کیست تخمدان وجود دارد که بسته به نوع کیست و شرایط بیمار، یکی از آن‌ها انتخاب می‌شود:

1. لاپاراسکوپی (Laparoscopy):
   – این روش جراحی کم تهاجمی است که از طریق برش‌های کوچک در شکم انجام می‌شود.
   – در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای کوچک و دوربینی که وارد بدن می‌شوند، کیست را برمی‌دارد.
   – مدت زمان بهبودی پس از لاپاراسکوپی معمولاً کوتاه‌تر از جراحی باز است.
2. لاپاروتومی (Laparotomy):
   – این روش برای کیست‌های بزرگ‌تر یا زمانی که احتمال وجود سرطان وجود داشته باشد، استفاده می‌شود.
   – در این حالت، جراح برش بزرگی در شکم ایجاد می‌کند تا به تخمدان‌ها دسترسی پیدا کند.
   – مدت زمان بهبودی پس از این جراحی معمولاً طولانی‌تر است.
3. سیستکتومی (Cystectomy):
   – در این روش، تنها کیست از تخمدان خارج می‌شود و بافت سالم تخمدان حفظ می‌گردد.
   – این جراحی می‌تواند به صورت لاپاراسکوپی یا لاپاروتومی انجام شود.
4. اووفورکتومی (Oophorectomy):
   – در صورتی که کیست‌ها به حدی بزرگ باشند یا مشکوک به سرطان شوند، ممکن است نیاز به برداشتن کل تخمدان باشد.

قبل از هرگونه جراحی، پزشک معمولاً از آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آر آی (MRI) یا سی تی اسکن (CT Scan) استفاده می‌کند تا اطلاعات دقیقی در مورد اندازه، موقعیت و نوع کیست به دست آورد. علاوه بر این، آزمایشات خون برای بررسی مارکرهای تومور و عملکرد هورمونی نیز انجام می‌شود.

جراحی کیست تخمدان عملی است که به‌منظور برداشتن کیست‌هایی که در تخمدان‌ها تشکیل شده‌اند، انجام می‌شود. این کیست‌ها ممکن است به دلایل مختلف به وجود آیند و گاهی باعث درد، ناراحتی یا مشکلات جدی‌تری شوند.

چه عوارضی ممکن است پس از جراحی کیست تخمدان رخ دهد؟

بعد از جراحی کیست تخمدان، ممکن است برخی عوارض بروز کند که نیاز به توجه دارد:

1. عفونت: یکی از عوارض شایع پس از جراحی کیست تخمدان، عفونت است. علائم آن شامل تورم، درد، تب، ترشح غیرطبیعی از محل جراحی و قرمزی و گرمی در ناحیه عمل می‌باشد.
2. خونریزی: ممکن است از محل جراحی خونریزی رخ دهد. اگر خونریزی شدید باشد یا برای مدت طولانی ادامه یابد، باید فوراً به پزشک اطلاع دهید.
3. تشکیل هماتوم: در برخی موارد، پس از جراحی کیست تخمدان، خون ممکن است در محل جراحی جمع شود و هماتوم ایجاد کند. این وضعیت می‌تواند باعث درد و تورم شود. اگر علائم تشدید یابد، مراجعه به پزشک ضروری است.
4. تشکیل اسکار: در برخی از بیماران، ممکن است پس از جراحی کیست تخمدان، بافت فیبری یا اسکار در ناحیه عمل شکل بگیرد. این اسکار ممکن است باعث ایجاد توده‌ای شود که به درد، تورم و دیگر مشکلات منجر شود.
5. عود کیست: در برخی موارد، کیست تخمدان پس از جراحی دوباره ظاهر می‌شود. در این صورت، ممکن است نیاز به درمان مجدد باشد.
6. عوارض عمومی جراحی: مانند هر نوع جراحی دیگری، عوارض عمومی نیز ممکن است بروز کند، از جمله خونریزی داخلی، عفونت‌های عمومی، مشکلات مربوط به بیهوشی و سایر مسائل مرتبط.

مهم است که در صورت بروز هر یک از این عوارض، با پزشک خود مشورت کرده و در مورد نحوه پیشگیری و مدیریت آن‌ها مشاوره دریافت کنید. پزشک شما می‌تواند اطلاعات دقیقی در خصوص عوارض خاص شما ارائه دهد و توصیه‌هایی برای کاهش خطرات احتمالی مطرح کند.

مراقبت‌های بعد از عمل باز کیست تخمدان

پس از انجام جراحی، بیمار بلافاصله تحت مراقبت‌های پرستاری قرار می‌گیرد. برای پیشگیری از بروز دردهای پس از عمل، داروهای مسکن به بیمار تجویز می‌شود. به تدریج بیمار تشویق به راه رفتن می‌شود. معمولاً بیشتر بیماران بعد از یک روز بستری در بیمارستان مرخص می‌شوند و می‌توانند با رعایت دستورالعمل‌های پزشک و مراقبت‌های لازم در منزل بهبود یابند. اما در صورتی که بیمار نیاز به بستری چند روزه داشته باشد، پرستاران برای کاهش خطر عفونت و سایر عوارض پس از جراحی اقدامات زیر را انجام می‌دهند:

• ضدعفونی کردن دست‌ها قبل از ارائه خدمات مراقبتی
• استفاده از دستکش و ماسک در طول فرایند مراقبتی و درمانی
• پوشاندن و تعویض پانسمان زخم‌ها

علاوه بر این، بیمار می‌تواند برای کاهش خطر ابتلا به عفونت اقداماتی انجام دهد:

• یادآوری به پرستاران برای استفاده از ماسک و دستکش
• شستشوی مداوم دست‌ها و یادآوری به ملاقات‌کنندگان و کارکنان برای انجام این کار
• جلوگیری از لمس زخم توسط افراد غیر از پزشک و پرستار

برای عمل کیست تخمدان چه آمادگی‌هایی لازم است؟

قبل از جراحی کیست تخمدان، مشابه سایر جراحی‌ها، توجه به برخی نکات ضروری است تا روند عمل به بهترین نحو انجام شود. در ادامه به نکاتی که باید پیش از انجام عمل برداشتن کیست تخمدان رعایت کنید، اشاره خواهیم کرد.

اگر سیگار می‌کشید، بهتر است قبل از عمل مصرف آن را کاهش دهید یا حتی ترک کنید. سیگار کشیدن می‌تواند خطر عفونت‌های پس از جراحی را افزایش دهد و بهبودی را کندتر کند.

معمولاً پس از جراحی کیست تخمدان، بیمار نیاز به بستری حداقل 24 ساعت در بیمارستان دارد. در برخی موارد خاص، مدت زمان بستری بر اساس تشخیص پزشک ممکن است بیشتر باشد.

قبل از انجام عمل جراحی، ضروری است که ترتیبی دهید تا یکی از اعضای خانواده یا دوستان شما در بیمارستان همراه شما باشد و پس از پایان جراحی، شما را به خانه بازگرداند. همچنین، برای یک روز پس از عمل، باید کسی در خانه کنار شما باشد تا از شما مراقبت کند.

برای جراحی کیست تخمدان معمولاً بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. به همین دلیل، باید به تمام توصیه‌های پزشک درباره تغذیه پیش از عمل توجه کنید. به‌طور معمول، از 6 ساعت قبل از عمل نباید هیچ غذایی بخورید و تنها نوشیدنی‌های شفاف مجاز هستند. همچنین، فقط تا 2 ساعت قبل از عمل مجاز به نوشیدن آب خواهید بود.

ممکن است پزشک از شما بخواهد که جوراب واریسی بپوشید تا از لخته شدن خون جلوگیری شود.

پزشک شما به‌طور کامل توضیحاتی درباره مراحل جراحی و مراقبت‌های لازم ارائه خواهد داد. با این حال، اگر سوالی دارید یا چیزی برایتان مبهم است، برای کاهش استرس و اطمینان بیشتر، حتماً از پزشک خود سوال کنید.