توده قلبی یا تومور قلبی چیست علائم و درمان آن چیست؟

تومور قلبی یا توده‌های قلبی ناشی از تجمع غیرعادی سلول‌ها در عروق پایه یا دریچه‌های قلبی هستند. این تومورها به طور کلی به دو نوع تقسیم می‌شوند: تومورهای اولیه (خوش‌خیم) که غیر سرطانی هستند و تومورهای ثانویه (بدخیم) که سرطانی به شمار می‌آیند. در صورتی که توده‌های قلبی به موقع شناسایی نشوند، خطر جدی برای زندگی بیمار ایجاد می‌شود و احتمال وقوع مرگ ناگهانی افزایش می‌یابد.

تومور قلبی چیست؟

تومورهای قلبی توده‌های غیرعادی هستند که در عضلات یا اطراف قلب رشد می‌کنند و به دو نوع خوش‌خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم قلبی شایع‌تر از انواع بدخیم هستند و برخلاف تومورهای سرطانی، به سایر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند. با این حال، این تومورها می‌توانند با افزایش اندازه، عملکرد قلب را مختل کنند. شایع‌ترین نوع تومور خوش‌خیم قلبی، میکسوم دهلیزی است.

تومورهای بدخیم قلبی به‌طور نادر از خود قلب آغاز می‌شوند و معمولاً از سرطان‌های سایر نواحی بدن، مانند ریه‌ها یا سینه، به قلب منتقل می‌شوند.

این تومورها می‌توانند در اندازه و شکل متفاوت باشند و از کمتر از یک سانتی‌متر تا بیش از 15 سانتی‌متر متغیر هستند. تشخیص زودهنگام تومورهای قلبی می‌تواند به درمان مؤثر و بهبود وضعیت بیمار کمک کند. تومورهای اولیه قلبی نادر هستند و در 75 درصد موارد، خوش‌خیم می‌باشند.

انواع تومورهای قلبی

همان‌طور که اشاره کردیم، تومورهای قلبی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: تومورهای اولیه که در خود قلب شکل می‌گیرند و تومورهای متاستاتیک که از بخش‌های دیگر بدن به قلب منتقل می‌شوند. تومورهای اولیه معمولاً خوش‌خیم هستند، هرچند در برخی موارد امکان تبدیل آن‌ها به تومورهای سرطانی وجود دارد. بر خلاف آن‌ها، تومورهای متاستاتیک همیشه بدخیم بوده و ناشی از انتقال سرطان از سایر قسمت‌های بدن به قلب می‌باشند.

تومورهای غیرسرطانی قلب اولیه

حدود ۷۵ درصد از تومورهای اولیه قلبی خوش‌خیم هستند، اما این تومورها همچنان می‌توانند تهدیدی برای سلامت فرد به‌حساب آیند زیرا ممکن است بر عملکرد قلب تأثیر بگذارند. انواع مهم این تومورها عبارتند از:

• میکسوم: این تومور، که شایع‌ترین نوع تومور غیرسرطانی قلب است، حدود ۵۰ درصد از موارد را شامل می‌شود. میکسوم‌ها عمدتاً در دهلیز چپ قلب تشکیل می‌شوند و برای جلوگیری از مشکلاتی نظیر آمبولی، جراحی لازم است.
• فیبروالاستوم پاپیلاری: دومین نوع شایع تومورهای غیرسرطانی قلب است که بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال مشاهده می‌شود. این تومورها غالباً روی دریچه‌های قلب، به‌ویژه دریچه‌های آئورت و میترال رشد می‌کنند. حتی در صورت عدم وجود علائم، جراحی به‌منظور کاهش خطر آمبولی توصیه می‌شود.
• لیپوم: این تومور از سلول‌های چربی شکل می‌گیرد و می‌تواند در سنین مختلف ظاهر شود. لیپوم معمولاً در بخش‌هایی چون بطن چپ، دهلیز راست یا سپتوم دهلیزی دیده می‌شود و اندازه‌های مختلفی دارد.
• همانژیوم: این تومور از عروق خونی غیرطبیعی تشکیل می‌شود و می‌تواند در هر سنی، از نوزادان تا افراد بالغ، تشخیص داده شود. معمولاً بدون علامت است و برای شناسایی آن از آزمایش‌های غیرتهاجمی مانند MRI و CT استفاده می‌شود.

برخی دیگر از تومورهایی که ممکن است در قلب شروع شوند و می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند عبارتند از:

• مزوتلیوما: اگر این تومور در پریکارد (غشای اطراف قلب) رشد کند، سرطانی است، اما اگر از گره دهلیزی بطنی آغاز شود، معمولاً خوش‌خیم است.
• پاراگانگلیوما: این تومور معمولاً در پایه قلب تشکیل می‌شود.

در کودکان و نوزادان، برخی تومورهای قلبی وجود دارند که عمدتاً خوش‌خیم هستند:

• رابدومیوم: رایج‌ترین تومور قلبی در نوزادان و کودکان است که معمولاً به صورت خوشه‌ای رشد کرده و اغلب خود به خود از بین می‌رود.
• تراتوم: این تومور در پریکارد ایجاد می‌شود و گاهی از رگ‌های خونی اصلی که به قلب متصل هستند، رشد می‌کند.
• فیبروم: این تومور به‌صورت منفرد در عضله بطن کودک رشد می‌کند و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد زیرا می‌تواند مشکلات جدی قلبی ایجاد کند.
• هامارتوما: که با نام کاردیومیوپاتی هیستیوسیتوئید یا هامارتوم سلول پورکنژ نیز شناخته می‌شود، ممکن است باعث اختلال در ریتم ضربان قلب کودک شود.

تومورهای سرطانی قلب 

بین ۵ تا ۲۵ درصد از تومورهای اولیه قلبی سرطانی هستند که رایج‌ترین نوع آن‌ها سارکوم می‌باشد. این نوع تومور بین ۵۰ تا ۷۵ درصد از افرادی که به سرطان قلب مبتلا هستند را تحت تاثیر قرار می‌دهد و انواع مختلفی دارد:

• آنژیوسارکوم: این نوع، شایع‌ترین تومور سرطانی در بزرگسالان است که معمولاً در دهلیز راست یا پریکارد تشکیل می‌شود.
• رابدومیوسارکوم: شایع‌ترین نوع در نوزادان و کودکان است که می‌تواند در هر بخش از قلب رشد کند و همچنین بزرگسالان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

علاوه بر این، انواع نادرتر تومورهای سرطانی قلب عبارتند از:

• هیستیوسیتوم فیبری بدخیم: معمولاً در دهلیز چپ ایجاد می‌شود و ممکن است موجب انسداد دریچه میترال و اختلال در جریان خون شود.
• لنفوم: نوعی سرطان گلبول‌های سفید خون که به ندرت در قلب مشاهده می‌شود و بیشتر در افرادی که مبتلا به ایدز هستند، دیده می‌شود.

تومورهای متاستاتیک قلب

این تومورها سرطانی هستند و از دیگر نقاط بدن به قلب منتقل می‌شوند. انواع سرطانی که ممکن است به قلب گسترش یابند عبارتند از:

• ملانوما
• سرطان ریه
• سرطان پستان
• لنفوم
• سرطان کلیه
• سرطان مری

انواع توده‌های قلب در کودکان

تومورهای اولیه غیرسرطانی قلبی در کودکان انواع مختلفی دارند که به شرح زیر می‌باشند:

• تراتوم (Teratoma)
  این نوع تومور معمولاً در لایه پریکارد قلب کودک ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است از پایه و در رگ‌های اصلی خونی متصل به قلب رشد کند. توده تراتوم می‌تواند با علائمی چون سیانوز، فشار به شریان آئورت و شریان ریوی یا تنگی نفس همراه باشد.
• فیبروم (Fibroma)
  تومور فیبروم به شکل یک تومور منفرد و غیر خوشه‌ای در قلب ظاهر می‌شود. این توده معمولاً در بطن قلب کودک دیده می‌شود و ممکن است برای درمان نیاز به جراحی داشته باشد.
• هامارتوما (Hamartoma)
  این تومور که به نام کاردیومیوپاتی هیستیوسیتوئید یا هامارتوم سلول کنژ نیز شناخته می‌شود، می‌تواند موجب اختلال در ریتم و ضربان قلب کودک شود.
• توده لنفوم (Lymphoma)
  لنفوم که سرطان گلبول‌های سفید خون است، به طور معمول در غدد لنفاوی، طحال یا مغز استخوان ایجاد می‌شود. در صورت انتشار، ممکن است به قلب نیز سرایت کند. این نوع تومور معمولاً در افرادی که ایدز دارند، بیشتر مشاهده می‌شود.
• رابدومیوم قلبی (Cardiac Rhabdomyoma)
  رابدومیوم‌ها شایع‌ترین نوع تومورهای قلبی در نوزادان و کودکان هستند. این توده‌ها به صورت خوشه‌ای رشد می‌کنند، معمولاً بدون علائم هستند و به طور طبیعی و بدون نیاز به درمان خاص، بهبود می‌یابند.

تومورهای قلبی کجا قرار دارند؟

تومورهای اولیه و سرطانی قلب می‌توانند در بخش‌های مختلفی از قلب ایجاد شوند که عبارتند از:

• میوکارد (Myocardium): این بخش شامل عضله قلب است که مسئول پمپاژ خون به سراسر بدن می‌باشد.
• اندوکارد (Endocardium): این لایه بافتی است که حفره‌ها و دریچه‌های قلب را پوشش داده و از آن‌ها محافظت می‌کند.
• دریچه‌های قلب (Heart Valve): این ساختارها جریان خون در بدن را تنظیم کرده و از برگشت خون به داخل قلب جلوگیری می‌کنند.
• پریکارد (Pericardium): این کیسه محافظ در اطراف قلب قرار دارد و آن را احاطه کرده است.

تومورهای قلبی چطور تشخیص داده می‌شوند؟

اغلب تومورهای قلبی از طریق تست‌های تخصصی شناسایی می‌شوند که برای تشخیص توده‌های اولیه و سرطانی قلب مناسب هستند. برخی از این تست‌ها عبارتند از:

• ام آر آی قلبی(Cardiac MRI): این آزمایش از روش‌های مؤثر برای شبیه‌سازی ساختار قلب است و قادر به شناسایی هرگونه اختلال در آن می‌باشد. ام آر آی قلب یکی از بهترین گزینه‌ها برای تشخیص تومورهای اولیه و سرطانی قلب به شمار می‌آید.
• اکوکاردیوگرافی (Echocardiography): این روش برای شناسایی تومورهای قلبی به دو صورت انجام می‌شود:
• اکوکاردیوگرافی ترانس مری (Transesophageal Echocardiography): این روش به ویژه برای شناسایی تومورهای درون حفره‌های دهلیزی قلب یا قسمت‌های بالایی قلب مفید است.
• اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک (Transthoracic Echocardiography): این نوع از اکوکاردیوگرافی به تشخیص تومورها در بطن چپ قلب، که به عنوان حفره پایینی قلب شناخته می‌شود، کمک می‌کند.
• سی تی اسکن قلبی (Cardiac CT Scan): این آزمایش برای بیمارانی که قادر به انجام ام آر آی نیستند، مناسب است. سی تی اسکن قلب می‌تواند تمام نواحی قفسه سینه، از جمله ریه‌ها و رگ‌های خونی، را بررسی کرده و در صورت وجود تومورهای قلبی، آن‌ها را شناسایی کند.
• پت اسکن (PET Scan): اسکن پت یکی از روش‌های دیگر برای تشخیص تومورهای قلبی است. این اسکن می‌تواند نشان دهد که آیا تومور قلبی به اندام‌های دیگر متاستاز داده است یا خیر.

برای تشخیص دقیق و مؤثر تومورهای قلبی، پزشکان و جراحان قلب مراحل مختلفی را دنبال می‌کنند تا بهترین روش درمان را تعیین کنند.

روش های درمان تومورهای قلبی

روش‌های درمانی برای توده‌های قلبی به نوع توده و ویژگی‌های آن بستگی دارد. درمان تومورهای قلبی اولیه و ثانویه (سرطانی) شامل مراحل و روش‌های زیر است:

درمان توده‌های قلبی اولیه و غیرسرطانی:

یکی از روش‌های اصلی و مؤثر برای درمان این نوع توده‌ها، جراحی قلب برای برداشتن آن‌ها است. این روش زمانی که توده‌ها کوچک باشند، بسیار موفق است. اما اگر توده‌ها بزرگ باشند، حتی بهترین جراحان قلب نیز ممکن است با مشکلاتی در حین جراحی برای برداشت این توده‌ها مواجه شوند.

درمان توده‌های قلبی ثانویه و سرطانی:

درمان تومورهای قلبی سرطانی معمولاً از طریق جراحی انجام نمی‌شود. بلکه پزشکان برای درمان این نوع توده‌ها از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌کنند. اگرچه این روش‌ها ممکن است عوارض جانبی زیادی داشته باشند، اما همچنان می‌توانند یک گزینه مناسب برای مدیریت تومورهای سرطانی قلبی باشند.

درمان توده‌های متاستاتیک در قلب:

درمان توده‌های سرطانی که از سایر اندام‌ها مانند ریه یا کبد به قلب منتقل شده‌اند، ممکن است از طریق جراحی یا شیمی‌درمانی انجام شود. با این حال، پیش از آغاز درمان، لازم است که منشا تومورها به دقت شناسایی شده و درمان ابتدا در محل اصلی آغاز گردد.

تومورهای سرطانی قلب می‌توانند به طور قابل توجهی بر امید به زندگی بیماران تأثیر بگذارند. به طور کلی، آمار نشان می‌دهد که:

• تقریباً ۵۰ درصد از افراد مبتلا به تومورهای سرطانی قلب، به طور میانگین ۶ ماه پس از تشخیص زنده می‌مانند.
• حدود ۱۹ درصد از افراد تا ۵ سال پس از تشخیص زنده باقی می‌مانند.
• تقریباً ۲۴ درصد از افراد تا ۳ سال پس از تشخیص زنده می‌مانند.

امید به زندگی بیماران همچنین به نوع توده قلبی بستگی دارد. طبق مطالعات انجام شده بر روی بیماران مبتلا به تومور قلبی، هر نوع توده قلبی شانس‌های متفاوتی در بقا دارند:

• توده سارکوم: شانس زنده ماندن به طور متوسط بین ۹ تا ۱۷ ماه پس از تشخیص است.
• توده لنفوم: شانس زنده ماندن به طور متوسط ۷ ماه پس از تشخیص است. در صورتی که درمان انجام نشود، بیمار ممکن است تنها تا ۱ ماه پس از تشخیص زنده بماند.